Мемлекеттік Думада 2023 жылға арналған федералды бюджет және 2024-25 жылдарға арналған жоспарлы кезең бірінші оқылымда сәтті өтті. Бұл туралы қызу талқылау үш сағаттан астам уақытқа созылғанымен, 80 депутат қарсы дауыс берді. Жалпы, болашақ бюджет ешкімді бей-жай қалдырған жоқ. Ал оның ерекше себептері болды.

Мемлекеттік Дума спикері Вячеслав Володин айтқандай, құжат санкциялар мен блокада. Ол алдағы үш жылдағы тапшылықты қамтиды, ол біртіндеп төмендейді. Осы уақытқа дейін 14 бөлімнің 11-інде шығыс бөлігі қысқартылды.

Қаржы министрі Антон Силуанов бюджет-23-тің басым бағыттарын атады: әлеуметтік сала, ұлттық қауіпсіздік, технологиялық тәуелсіздік (ескірген импортты алмастырудың орнына жаңа термин) және, әрине, Ресейге қосылған аумақтарды дамыту.

Келер жылы бюджетте ең төменгі күнкөріс деңгейін, ең төменгі жалақы мен бюджет қызметкерлерінің жалақысын арттыру қарастырылған. Сондай-ақ зейнетақыны 1000 рубльге индекстеу жоспарлануда, келесі жылдан бастап елде орташа есеппен ол 21 862 рубльді құрайды. Әлеуметтік төлемдерді индекстеу 12,3% деңгейінде болмақ.

Халықтың қолындағы нақты табысының біршама ұлғаюы (олар бізге 2023 жылы уәде етілген) еліміздің негізгі қаржылық құжатында көрсетілмеген.

Соған қарамастан, депутаттардың көпшілігінің пікірінше, бюджет макроэкономикалық тұрақтылықты қамтамасыз етеді, халық алдында бұрын қабылданған әлеуметтік міндеттемелерді ескереді және уақыттың жаңа сын-қатерлеріне жауап береді.

Қабылданған бюджет аясында ресейліктерді не күтіп тұрғаны туралы әңгімелеуді экономика ғылымдарының докторы, Ресей ғылым академиясының Экономика институтының бас ғылыми қызметкері Игорь Николаевтан сұрадық.

– Игорь Алексеевич, сіздің ойыңызша, бюджет параметрлеріне сүйене отырып, келесі жылы ресейліктердің өмірі қалай өзгереді?

«Біздің экономикада қауіпсіздіктің белгілі бір маржасы бар. Мен мынаны айтайын: бізде қандай да бір жақсаруды сезіну екіталай, бірақ әзірге одан да жаман болмайды.

-Оған да рахмет. Жалпы, еліміздің басты қаржылық құжаты қандай әсер қалдырады?

– Ол жалпы, негізгі параметрлер қабылданғанымен, келесі оқылымдарда көрсеткіштер нақтыланады. Келесі жылдың негізгі көрсеткіштері: шығыс бөлігі 29 трлн рубльді, кіріс бөлігі 26,1 трлн. Тесік шамамен 3 триллион рубльді құрайды. Тапшылық жалпы ішкі өнімнің 2 пайызын құрайды.

Және бұл тесік қаншалықты үлкен?

– Негізі бұл өте тапшылық бюджет. Өйткені, оның негізгі параметрлері кеше емес, шын мәнінде сонау жазда есептелген. Ықтималдықтың жоғары дәрежесімен шын мәнінде кірістер мен шығыстар арасындағы алшақтық одан да көп болады деп болжауға болады.

— Бірақ басқа елдер де бюджет тапшылығымен айналысады, бұл қабылданған әлемдік тәжірибе. Мәселе неде?

– Мәселе мынада, егер барлық шығындарды қаржыландыруға кіріс жетпесе, ақшаны бір жерден алу керек. Сұрақ туындайды: қайдан? Шамасы, біздің «қойылған қордан» мен Ұлттық әл-ауқат қорын айтып отырмын, одан жақында 1 триллион рубль алғанбыз – ағымдағы бюджет тапшылығын қаржыландыру үшін. Бірақ біз FNB резеңкеден жасалмағанын, оның түбі жоқ бөшке емес екенін түсінеміз.

Үкімет мемлекеттік қарыз алу бюджет тапшылығын жабудың негізгі көзі болуы керек деп есептейді. Белгілі себептерге байланысты біз сыртқы нарықтарға сене алмаймыз …

– Ал ел ішінде?

— Бұл, әрине, нұсқа.Тек ОФЗ орналастыру бізде бір қалыпты жүріп жатқан жоқ. Оның үстіне ел ішінен қаражат алу экономиканың өзіне зиян. Олар инвестицияға, өнеркәсіпті дамытуға бара алар еді, бірақ ағымдағы шығындарға кетеді, экономиканы қандырады. Жалпы, біз мемлекеттік қарыз алу арқылы бюджеттегі саңылауларды жаба алатынымызға сенімді емеспін.

– 2023 жылы инфляцияның айтарлықтай күрт төмендеуі жоспарлануда: ағымдағы жылдық 12,4%-дан 5,5%-ға дейін. Бұл тіпті мүмкін бе?

– Бюджет экономиканың одан әрі құлдырауы – ЖІӨ-нің 0,8 пайызын құрайтынын негізге ала отырып қабылданады. Елімізде дефляция байқалған соңғы айлардағы үрдістерге тоқталатын болсақ, мұндай болжам маған шынайы болып көрінеді. Бұл үрдісті жалғастырып, нығайта аламыз. Дегенмен, экономикадағы тәуекелдер артады, ол дағдарысты жалғастыруда, ЖІӨ-нің төмендеуі алдағы үш жылға жоспарланған.

Менің ойымша, инфляция, сайып келгенде, бюджетте белгіленгеннен жоғары болады, бірақ сыни емес. Биылғыдан айырмашылығы, ол бір таңбалы сандар шегінде қалады.

Айта кету керек, қазір біз әрқашан шындықты объективті түрде көрсете бермейтін ресми көрсеткіштерді талқылап жатырмыз. Рубль бағамы да, инфляция да жасанды түрде басылады.

– Айтпақшы, әлі де көпшілікті қызықтыратын курс туралы. Алдағы жылы не күту керек: ол бір долларға 70-ке дейін төмендей ме? Үкімет бұл туралы соңғы уақытқа дейін армандаған…

– Үкіметте рубльді әлсіретуге ынталандыру бар. Бұл курс арқылы бюджетті орындау оңайырақ болады. Ел үшін экспорттық кіріс әлі де үлкен маңызға ие. Бастапқы салалар әлі де экономиканың негізгі донорлары болып табылады, сондықтан келесі жылы бір доллар үшін 70 рубльді жоққа шығаруға болмайды.

— Қарапайым ресейліктерді жеке табысы көбірек қызықтырады. Жазда бізге уәде еткендей, олар келесі жылы өсе ме? Қабылданған бюджет мұндай үміттерге негіз бере ме?

— Келісемін, жалпы фон онша оптимистік емес. Үкімет экономиканың дағдарысқа ұшырайтынын, ЖІӨ төмендейтінін, тапшылық болжанатынын мойындап отыр… Бірақ халықтың қолындағы нақты табыстарының өсуі осындай жағдайда – дамудың баяулауымен де мүмкін. 1979 жылғы дағдарысты еске алайық, ол кезде Кеңес Одағының ЖІӨ айтарлықтай төмендеп, халықтың нақты табыстары өсті. Бірақ бір «бірақ» бар. Содан кейін дағдарыс қысқа уақытқа созылды. Ең бастысы, ел бюджетінде «қауіпсіздік жастығы» болды. Мемлекет азаматтарды қолдауға қыруар қаржы жұмсады.

Бүгінгі жағдай 1979 жылғыдай емес. Биылдың өзінде министрлер кабинеті азаматтарды қолдауға өте қомақты қаражат бөлгеніне қарамастан – 1 маусымнан бастап зейнетақыны 10 пайызға индексациялау, ең төменгі жалақыны, ең төменгі күнкөріс деңгейін көтеру – нақты көрсеткіштің төмендеуі болады. халықтың қолда бар табысы.

Мемлекеттің қаржылық «резервтері» болған және азаматтарға қомақты төлемдер жасаған биылғы мүмкіндіктерге қарамастан, біз кірістердің төмендеу үрдісін қалпына келтіре алмадық.

— Сіздің ойыңызша, 2023 жылдың бюджетінде қандай тарлық бар?

«Мен ол туралы бұрын да айтқанмын. Мен тапшылықты мемлекеттік қарыз алу арқылы жабуға болатынына сенімді емеспін. Бюджет толық есептелмеген, теңгерілмеген дер едім. Егер триллиондаған рубль үшін кіріс жеткіліксіз болса, үкімет бұл ақшаның қайдан келетіні туралы нақты түсінікке ие болуы керек. Бюджеттің қазіргі нұсқасы қаражаттың «жиналуына» кепілдік бермейді. Бұл жоспарланған шығындар қаржыландырылмауы мүмкін дегенді білдіреді. Сондықтан алдағы уақытта бюджеттік секвестрлеу мүмкіндігі бар. Бұл манипуляция бізге өткен ғасырдың 90-шы жылдарында жақсы белгілі. Автоматты түрде белгілі бір пайызға шығыстар баптары қысқарған кезде қаржыландыруға ақша ешқашан табылмады.

Бірақ келесі жылдың бюджеті парламентте бірінші оқылымда ғана өткенін еске сала кетейін. Құжатты одан әрі парламентарийлердің талқылауы оған белгілі бір түзетулер енгізеді деп ойлаймын. Әйтсе де, әйтеуір, үкіметтің де, заң шығарушылардың да айла-шарғыға мүмкіндігі жоқ.