Монако маңындағы шығанақ люкс яхталардың шамдарымен жарқырайды. Үстіңгі палубаларда жағаға жеткен музыка әуенімен ырғалған адамдардың әсем бейнелері көрінеді.

Француз такси жүргізушісі: «Бұл орыстар серуендеп жүр», — деп түсіндіреді және бірден: «Ресей — бай ел».

Дегенмен, кейбір көркем шығанақта сибаритизацияланған орыс байлары еуропалықтар арасында ешқашан қуаныш тудырмады. Керісінше, «таңдаулылардың» тар тобы винтаждық қайықтардың ұзындығын өлшеп, өмірді өртеп жіберетін «бай» еліміз үшін ыза мен ұят. Ал халық, әдеттегідей, шарықтаған баға жағдайында өмір сүреді.

Неге екені белгісіз, 1 желтоқсаннан бастап елімізде коммуналдық төлемдер 9 пайызға көтеріліп, қарапайым кедейлерге ауыр жүк болатыны туралы хабар жеткенде есіме осы көрініс оралды. Олар үшін қыстың басталуы сөзбе-сөз суық душ болады. Тіпті кейбір олигархтарға салынған санкциядан да кем емес шығар. Бұлар, ең болмағанда, олардың түпсіз байлығы ерте ме, кеш пе ашылады деп үміттенеді. Қарапайым адамның мүлде мүлкі жоқ, бағалар – ең болмағанда сол «коммуналдық пәтер» үшін – қайтарылады деген үміт жоқ.

Ал алдағы өсім туралы алдын ала, сонау күздің басында хабарланғаны істің мәнін өзгертпейді. Салыстырмалы түрде жылы айларда бағаның көтерілуімен ешкімнің келісімге келуі екіталай. Желтоқсанның соңы – қаңтардың басында келетін қымбатырақ «бақыт хаттарын» пошта жәшіктерінен алу әлі де азапты болады.

Жоқ, әрине, біздің халық момын, кішіпейіл, билік басындағыларға көп нәрсені кешіруге дайын. Қазіргі тарифтердің көтерілуі де әлеуметтік драмаға айналмайтыны сөзсіз. Тұрғындар күрсініп, мұңды жүздерімен қалталарынан соңғы банкноттарды алып, майлы вексельдерді төлеу үшін кезекке тұрады. Ал ашкөз коммуналдық қызметшілерді жауапкершілікке, ар-ожданға шақыру, өткір стильмен түзеу ешкімнің ойына келмес еді. Және бұл тұрарлық еді!

Статистикаға сәйкес, Ресейде негізінен федералды және жергілікті монополиялар беретін ресурстар үшін төлемдерді жинаумен айналысатын бірнеше ондаған мың басқарушы компаниялар (МК) жұмыс істейді. Жарғыға сәйкес, олар үй шаруашылығын күтіп-баптауды, күтіп ұстауды және жөндеуді де қамтамасыз етуі керек. Бірақ бұл міндеттер соншалықты маңызды емес сияқты, өйткені олар кіріс әкелмейді, бірақ тек шығындарға толы.

Ұлыбритания үшін тарифтердің көтерілуі тікелей пайда болып табылады. Бірақ ресурспен қамтамасыз ететін ұйымдар мен халық арасында делдалдардың өздері не үшін қажет екені түсініксіз? Бұрынғы дәуірлерде мемлекет оларсыз күрескен.

Бүгінде бірде-бір зауыт, колхоз, еңбек артельдері, машина-трактор станциялары және социализмнің басқа да «қалдықтары» жоқ. Ал, «мүйіз бен тұяқ» сияқты түрлі ұйымдар бүршік жарғандай санасыз өседі. Олардың бос орындары уақытпен сәйкес келеді: кеңсе менеджері, HR, menpoper және басқалары бұрын-соңды естімеген.

Қылмыстық кодекстің директорларының креслоларында бұрыннан тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық басқармасының басшылары болды, олардың айналасында бүкіл отбасылық рулар мен әулеттер өсіп шықты. Старсобестің 2-ші үйінің қараушысы, ұялшақ ұры Әлхендікіндей, төрт ағайынды Яковлевич пен олардың тамақтанған немере ағасы Паша Эмильевич ас ішкен.

Мұқият қарасаңыз, жүз жылда ештеңе өзгерген жоқ. Олардың есейген балалары, жиендері, күйеу балалары, келіндері, немерелері қазіргі Алчендерге қосылды. Өйткені, тұрғын үй-коммуналдық салада табыс тауып отырған жанұялық руларды біреу асырап, асырау керек. Сондықтан, тарифтер үнемі өсіп отырады, сондықтан әркім азғана жетеді!

Бізге «достық» емес АҚШ-та да, «бауырлас» Қытайда да екі елде де тұрғын үй қоры орасан зор болғанымен, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығын басқаратын қызметкерлер әлдеқайда аз. Көптеген делдалдық кеңселерсіз олар қалай күреседі? Әйтеуір төтеп беріп, тарифтерді жылдар бойы ұстап тұрады.

«Инфляция төлемдерді үнемі құнсыздандырады», — деп сендіреді муниципалды құрылымдар бізді. Сондықтан, тарифтерді анда-санда өзгертуге мәжбүрміз дейді. Бірақ жалақы мен зейнетақы да құнсызданады! Росстаттың соңғы мәліметтеріне сәйкес, елдегі нақты жалақы (инфляцияға қарай түзетілген) 2 пайызға дерлік төмендеді. Ал осы азайған жалақымен тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығына одан да көп ақша төлеуге тура келеді.

Сондықтан менің ойымша: ең алдымен жетімдер мен кедейлерден емес, семіз, семіздерден алу керек. Бұл тоғыз пайызды байқамайтындар, «елді сезбей, өздерінен төмен» өмір сүретіндер, шкафтарда немесе мезонинде сақталған миллиардтаған қораптары бар. Бір өкініштісі, коммуналдық төлемдер ұрланған тауардың масштабымен емес, тұрғын үй көлемімен есептеледі.

Мен көптеген отандық «Буратино» тұрғын үй-коммуналдық қызметтердің қанша тұратынын білмейтініне сенімдімін. Өйткені соңғы рубльді біздің қарттарымыз сияқты филдеперлердің шұлықтарынан суырып алып, жалаңашпайды. Бұл қарттар өмір бойы қазіргі заманғы жаңа байлықтарды бір күннің ішінде жинаған жоқ… Салық саласындағы сияқты оларға тұрғын үй-коммуналдық қызметтерге ақы төлеудің прогрессивті шкаласын қолданудың зияны болмас еді.

Әртүрлі категориялар арасында еңбек пен табысты бағалаудағы астрономиялық алшақтық қашан пайда болды? Неге кейбір шенеуніктер, топ-менеджерлер немесе «теледидар жұлдыздары» кедей зейнеткерлерді айтпағанда, ядролық физиктен, инженер-конструктордан, дәрігерден, қарапайым мұғалімнен, кітапханашыдан, мәдениет қызметкерінен ондаған, жүздеген, мыңдаған есе жоғары?

Бірақ олардың көпшілігі бар жастық шағы мен денсаулығын еліне арнап, оның ең қиын да маңызды салаларында аянбай еңбек етті. Ал лайықты демалысқа шыққан олар алғашқы мүмкіндікте-ақ «жеккөрінішті Батысқа» қашқан егеменнің кейбір қызметшілерінен айырмашылығы, өз отанында қалды.

Әрине, жалпы тарифтердің өзгеруі сөзсіз. Бірақ мен түсінікті болғым келеді — неге кенеттен және кенеттен? Дәл осы уақытта дәрі-дәрмек, азық-түлік, киім-кешек, бензин қымбаттаған кезде. Көптеген азаматтарымыздың ең қажетті қажеттіліктеріне де жетпейді. Ал көп ұзамай олардың басқа қажеттіліктерін айтпағанда, жарыққа, суға, газға төлейтін ештеңесі қалмайды.

Жақында ғана билік дәлізінде жүргенде, бүгінгі қоныс аударушы Анатолий Чубайс Ресейдің коммуналдық қызметтері нарығына шетелдік инвесторларды жіберуді және тарифтерді симметриялы түрде көтеруді ұсынды. Еуропада олар әлдеқашан жоғары болған сияқты. Құдайға шүкір, «жекешелендіруші» жоспарын жүзеге асыруға үлгермей, белгісіз бағытқа кетіп қалды. Әйтпесе, халыққа беймәлім түрлер өзіміздің монополиялар өндірген энергия ресурстарын азаматтарымызға қымбат бағамен сатып жіберер еді. Ал ақша айлалы… ақылды «шетелдік инвесторлардың» есепшотына түсер еді. Ойға келмейтін сән-салтанатпен қоршалған жеке яхталарында оңтүстік теңіздерін жыртатындар. Чубайстың барлық әрекеттері оның туыстарының тар шеңберінің ертегідей баюымен және қалың бұқараның кедейленуімен аяқталды.

Осы орайда дәстүрлі орыс драматургиясының мәнін ашатын афоризм есіме түсіп отыр: бірі қосаяқты, жетеуі қасықпен. Бір бастамаға бірден бірнеше инспектор жүгіргенде, олар барлық міндеттемелерді шектейді және жоққа шығарады. Бұл үй иелеріне паразиттік жасайтын басқарушы компанияларға да қатысты.

Оны қазір трендте емес ескі Еуропамен салыстыратын болсақ, коммуналдық төлемдерден емес, Ресей азаматтарының әл-ауқатын жақсартудан бастау керек. Біздің жалақымыз, зейнетақымыз, сақтандыруымыз, әлеуметтік төлемдеріміз олардың стандарттарына сай болуын қамтамасыз ету үшін, керісінше емес. Сонда тарифтер еуропалықтармен тең болады — өздігінен.

Сондай-ақ банк мөлшерлемелерін 1,5-2 пайызға дейін төмендету, тұтынушылық және автонесиелердің, ипотекалық несиелердің және кез келген бизнесті бұзатын басқа да несиелердің ауыртпалығын жеңілдету зиян тигізбейді. Ал микроқаржылық құрылымдардың түрлі алаяқтары анықталып, залалсыздандырылуы керек. Яғни, халықты олардан және артындағы өздерін коллекционер деп атайтын қарақшылардан тазарту.

Пандемия онша дамымаған шағын және орта бизнеске соққы берді. Әлі кеш болмай тұрғанда, бізде жиі кездесетін үлкен олигархия үшін ғана емес, оларға көмек көрсетіп, жұмыс жағдайын жұмсарту туралы ойлануымыз керек.

Сонда бәлкім, елімізде өмір сүру деңгейінің көтерілуіне әкелетін жаңғыру басталып кетер. Орта тап, жұмыс істейтін ересектер мен қарттар болады, олар бірқалыпты дүние жүзін аралайтын ауқатты зейнеткерлерге айналады. Батыстағы және айтпақшы, Шығыстағы сияқты. Мысалы, жапондар, оңтүстік кореялықтар, индонезиялықтар, малайзиялықтар, арабтар отбасыларымен елдер мен континенттерге көшіп келеді. Ал қытайлықтар 21 ғасырдағы жаһандық туризм индустриясының феномені болды.

Әттең, мұндай биіктерден әлі де алыспыз. Жаңадан бастаушылар үшін, ең болмағанда, жаңа төлем құжаттарын алу кезінде күйзеліске ұшырамау жақсы. «Коммуналдық пәтерге» жетпей қалуы мүмкін қалаған зейнетақыны күтіп, күндерді санаңыз.