Ресей Ауыл шаруашылығы министрлігі сиыр етін бажсыз әкелу мерзімін 2023 жылы ұзарту туралы бастама көтерді. 200 мың тоннаға квота шегінде. Ауыл шаруашылығы басқармасы Латын Америкасы елдерінен келетін еттің қосымша көлемі ішкі нарықтағы, яғни дүкендердегі бағаның өсуін тежеуге көмектеседі деп есептейді. Үкімет бұл бастаманы қазірдің өзінде зерттеп жатыр. Ал, бажсыз әкелу идеясы отандық мал өсірушілерге, жұмсақ тілмен айтқанда, түсініксіз болып қала береді.

Олардың ойынша, осылайша мемлекет өзі отырған бұтақты кесіп тастайды. Ал Ресейдегі азық-түлік қауіпсіздігі саласындағы импортқа тәуелділікті күшейтеді.

Мұнда арифметика қарапайым. 2022 жылдың бірінші жартыжылдығында фермерлер мен ірі мал шаруашылығы фермалары сиыр етін өндіруді 3,3%-ға қысқартты. Айта кетейік, ресми деректерге сәйкес, бұл Ресей Федерациясында осы кезеңде өндірісі төмендеген ет өнімдерінің жалғыз түрі. Кейбір сарапшылардың пікірінше, мұндай құлдырау соңғы жылдары тұтыну қоржынында мүлдем байқалмаған өнім тапшылығын тудыруы мүмкін. Міне, Ауыл шаруашылығы министрлігі бұл тапшылықты болдырмаудың шарасын ұсынып отыр.

Ендеше, фермерлер неге көңілсіз? Олардың пікірінше, бажсыз импорттық квоталар отандық өндірісті бұзады.Ресей ет комбинаттары арзан импортқа басымдық беріп, өңдеу үшін бұқалары мен құнажындарын сатып алуды тоқтатады. Немесе, ең жақсы жағдайда, төмен бағалар.

Дәл осы жылы болып жатқан нәрсе. Ұлттық ет қауымдастығының мәліметтері бойынша, мамырдан шілдеге дейін ресейлік фермерлердің тірі малының бағасы орташа есеппен килограммына шамамен 222 рубльден 169-ға дейін төмендеді. Биыл 200 мың тонна, келесі жылы 500 мың тонна аламыз – ал сиыр етін өндіруде импорттық инеге ілінеміз… Кедей шаруа қайда барсын?

Өндірушілер мен Ауыл шаруашылығы министрлігі арасында жанжал туындады. Диқандар департамент өз мүддесін таудай қорғап, шетелдік арзан етін Ресейге жібермеу керек деп есептейді. Өйткені ет комбинаттары отандық өнімді сатып алуды тоқтатып, шаруашылықтар банкротқа ұшырайды.

Ауыл шаруашылығы министрлігі тұтынушы жағында әрекет етеді. Бәлкім, министрліктің (толық аты айтып тұрғандай) ауыл шаруашылығына ғана емес, азық-түлікке де жауапты болуы да осыдан шығар. Бұл бөлшек бағалар.

Олардың ішінде кім кінәлі, кімдікі дұрыс – олар айтқандай үкім шығару біздің қолымызда емес. Сиыр еті ресейліктер үшін бұрыннан деликатес болды, дүкенде килограммына (сүйекте) 600 рубльден арзан сатып ала алмайсыз.

Әрине, сіз өндірушілердің жолын қуып, толығымен отандық өндіріске назар аудара аласыз. Ешқандай сыртқы бәсекесіз жеткізу көлемін ұлғайтқанша тағы 2-3 жыл азап шегу. Сайып келгенде, ресейліктердің көпшілігі бұрыннан арзан аналогтарды — шошқа және тауық етін тұтынады.

Бір-екі жыл бойы диетамыздан сиыр етін не алып тастауымыз керек? Бірақ содан кейін рақым келеді. Бразилиядағыдай бұл еттің артығы айына шамамен 50 мың тоннаны құрайды.

Дегенмен, статистика көрсетіп отырғандай, соңғы бес жылда елімізде сиыр еті 0,8 пайызға ғана өскен. Жылына бір шай қасық. Сондықтан, Бразилиядағыдай бұл жақын арада болмайды.

Рас, Ауыл шаруашылығы министрлігі сиыр етін өндіруді ұлғайту үшін жаңа жоспарлар жасап жатыр. Атап айтқанда, етті мал шаруашылығымен айналысатын шаруаларға қаржы бөлуді көздеп отыр. Мұндай жоба қаншалықты перспективалы?

«Сиыр еті қымбат болуы керек», — деп түсіндірді Ярославль облысындағы «Давыдовское» шаруа қожалығының басшысы. Андрей Фадейчев. — Бұзауды 1,5-2 жыл бағу керек, содан кейін ғана ақша аласыз. Шошқа алты айда 3 есе жылдам, тауық 45 күнде сойылатын салмақта өсіріледі. Ал сіз сиыр етінің сол бағамен сатылғанын қалайсыз ба?

«Бірақ олар бұзауға лайықты ақша бере ме?»

– Пайда болу үшін ірі шаруашылық керек, кем дегенде 300 бас. Содан кейін кірістілік өте аз: 5%, ең көбі 10%. Тағы бір әңгіме – жеке дүкендері бар және ет тікелей тұтынушыларға сататындар үшін. Бірақ олардың саны аз.

– Ал егер сіз өскен бұзауды сатушыларға тапсырсаңыз? Олар, айталық, картопты немесе сәбізді қалай сатады?

— Ешқандай жағдайда! Не дилерлер, не ет комбинаттары. Бұзау 10 мың рубль тұрады. Сіз оны бір жарым жыл өсіресіз. Тамақ бересіз, суарасыз, күтім жасайсыз, тамақ әкелесіз, көңді тазалайсыз. Ең жақсы жағдайда, осы уақыт ішінде құны 80 мың рубльді құрайды. Ал дилер 90 мыңға сатып алады. 1,5 жылдан кейін сіз 10 мың рубль табасыз — бұл қалай: тиімді ме, жоқ па?

Ет комбинатына апарсаң, сол әңгіме шығады. Мұнда Ярославль облысында сиырларды бір келі тірі салмаққа 110 рубльден, бұқаларды 180-200 рубльден қабылдайды.

– Шағын шаруаға етке мал ұстау тиімсіз болып шықты ғой?

– Әділ экономика бар. Жеке саудагер тапсырыс бойынша бұқа өсіргенде. Оны сойып, кескеннен кейін қаланың 10 тұрғыны – достары немесе көршілері – бірден сатып алатынын білген. Бірақ сіз олармен ұшаны 90 мыңға емес, айталық, 110-ға сатамыз деп шарт қоясыз. Бұлар қазірдің өзінде сіздің тұрақты тұтынушыларыңыз, малдың немен қоректенетінін, қандай жағдайда ұсталатынын келіп, көре алады.

— Еліміз бойынша сиыр етін өндіруді қалай арттыруға болады? Шынында да, хабарласпаған дұрыс…

– Менің ойымша, жайылымдық мал шаруашылығын дамыту керек. Сөйтіп, көктемгі-жазғы кезеңде мал ашық жерде жайылады. Оның артында көңді шығарудың қажеті жоқ, бұл тыңайтқыштармен шөп тезірек өседі. Бұл ең аз шығындарға әкеледі. Бірақ бұл жағдайда да өндіруші әділ бағаны қажет етеді, яғни сатып алушымен ешқандай делдалдар мен сатушыларсыз тікелей байланыстар.