Мәскеуде Ресей мен Қазақстан президенттері Владимир Путин мен Қасым-Жомарт Тоқаевтың кездесуінде жаңа қауымдастық – «үшжақты газ одағын» құру мәселесі талқыланды, оның құрамына Өзбекстан да кіруі тиіс. Бұл ретте Еуропалық Одақ Орталық Азияны өзінің газ мүддесіне пайдалануды көздеп отыр. М.К. сарапшылармен Мәскеу, Астана және Ташкент арасындағы энергетикалық ынтымақтастықты нығайту перспективаларын бағалады.
Газ одағының мақсаты Қазақстан мен Өзбекстан аумақтары арқылы Ресейден «көгілдір отынды» тасымалдауда бірлескен іс-қимылдарды үйлестіру болуы керек. Әзірге бұл бастама талқылануда. Ресей премьер-министрі Михаил Мишустинмен кездескеннен кейін Тоқаев «тақырыпты әлі де түсінуі керек» деді. Өзбекстан президенті Шавкат Мирзиеев те осылай жасамақ.
Газ саласында Орталық Азия елдерімен Мәскеу ғана емес, Брюссель де ынтымақтасқысы келеді. Оның үстіне бұл аймақтағы Ресей мен Еуропаның мүдделері мүлдем қарама-қайшы. Бір апта бұрын Еуроодақтың бас дипломаты Жозеп Боррел Орталық Азиядан Еуропаға Ресейді айналып өтетін көлік дәліздерін салуға шақырды. Мәскеу газ ұсынса, Брюссель, керісінше, оны Еуропа елдеріне айдамақ.
Көмірсутегі шикізатының көзі ретінде Ресейді алмастыруға тырысқан Еуропа Транскаспий көлік бағытын салудан үмітін үзбейді. Одан кейін Түркіменстан еуропалықтар үшін «көгілдір отынның» негізгі көзі ретінде әрекет етуі керек. Сондықтан белгілі бір дәрежеде Ресей мен Қазақстан басшыларының әңгімесінің тақырыбы еуропалықтардың тілегіне қарама-қайшы, өзара тиімді мүдделерді сақтауға қатысты. Ресейден Орталық Азияға халықаралық келісімдер аясында ресімделген газ бағыты аса мұқтаж аймақтарды тұрақты газбен қамтамасыз ете алады.
М.К.-мен сұхбатында Станислав Притчин, IMEMO RAS Посткеңестік зерттеулер орталығының аға ғылыми қызметкері Қазақстанға да, Өзбекстанға да ресейлік газ қажет екенін атап өтті. «Кейбір жерлерде өз тұтынуына газ жетпейді».
Сонымен бірге ол «үштік газ одағының» бастамасын бағалау әлі қиын екенін, өйткені оны құрудың нақты мақсаттары мен оның жұмыс қағидаттарының нақты белгіленген схемалары жарияланбағанын атап өтті.
«Газға бай Түркіменстанды одаққа қосу өте орынды болар еді», — деді Притчин.
Еуропаның Орталық Азияны антиресейлік газ жобасына тарту мүмкіндігіне келетін болсақ, Притчиннің пікірінше, бұл сөз емес. «Мен мұндай перспективаларды көрмеймін. Оларда қосылатын құбырлар немесе газ саласындағы ынтымақтастықты дамытуға ықпал ететін басқа ештеңе жоқ. Бұл мүлдем үмітсіз оқиға ».
Мәскеумен жаңа газ одағы Астана мен Ташкент үшін тиімді болады деп есептейді Еуразиялық сараптама кеңесі қоғамдық қорының президенті Шыңғыс ЛепсібаеВ. «Қазақстан негізгі газ жеткізуші болып табылады. Оның көп бөлігі Қазақстанның батысы мен оңтүстік-батысында ғана өндіріледі. Сонымен бірге халық еліміздің солтүстік және орталық бөлігінде тұрады. Ең тиімдісі Солтүстік және Орталық Қазақстанды ресейлік газбен қамтамасыз ету болар еді.
Сарапшы Өзбекстанға қатысты жағдайдың дәл осындай екенін атап өтті: «Егер біз өз ресурстарымызды біріктірсек, онда біз әртүрлі нарықтарда өте тиімді сауда жасай аламыз және ішкі қажеттіліктерімізді қанағаттандыра аламыз».
«Қазақстан үшін Ресеймен ортақ теңгерімді ұстанымға ие болған тиімді, — деді Лепсібаев М.К., — экспорттың жалпы құрылымында Қазақстанда газ маңызды рөл атқармайды, бірақ біз газ саласын қарқынды дамытып жатырмыз. Бұл жерде Ресеймен де, Өзбекстанмен де ынтымақтастық жасау бізге өте қызықты болар еді.
Бізді технология да қызықтырады. Бізде негізгі өнімі жанып жатқан бірқатар кен орындары бар, бұл мәселе көптен бері шешімін таппай келеді. Егер оны бір жерге қоюға мүмкіндік болса, біз газдың экспорттық мүмкіндіктерін арттырар едік».