Солтүстік Қазақстанның көктайғағы Екібастұз қаласындағы жылу электр станциясының учаскесінің бастығы өлі күйінде табылды. Көлік ішінен зорлық-зомбылық белгілері жоқ мәйіт табылды, деп хабарлайды қазақстандық БАҚ. «Өзін-өзі өлтіруге итермелеу» бабы бойынша тергеу басталды. Мұның апатқа қатысы бар-жоғы әзірге белгісіз, полицейлердің негізгі нұсқасы: ер адам әйелімен төбелескен. Соңғы күндері жылусыз, сусыз – жыртылған құбырлар мен аккумуляторларсыз қалған қала оған амандық тіледі. Қаладағы кейбір үйлер әлі жылусыз, сыртта ауа райы минус 22 градус.

Фото: t.me/KZgovernment

Қазақстанның басым бөлігінде, әсіресе солтүстікте жылумен қамтамасыз ету тіршілік етудің негізгі шарты болып табылады. Алайда елімізде бұған аз көңіл бөлінуде. Тозығы жеткен желілердің кесірінен екі күнде 73 апат орын алған Екібастұздың мәселесін «МК» жазып та үлгерді. Енді Ақтау тұрғындары үшін де ыстық су өшірілді.

«Шынымен судың тоқтауы Екібастұздағы жағдайдың қайталанбауымен байланысты ма? Сұрақ туындайды: сіз ойлағаннан ерте ме? Тарифтер көтерілді, халықтың басым бөлігі бір күн ыстық сусыз қалу үшін төлейді. Барлық шағын аудандарда су өшірілді», — деп хабарлайды Tengrinews агенттігі қала тұрғындарының сөзіне сілтеме жасап.

Республиканың Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігінің мәліметінше, еліміздегі жылу және сумен жабдықтау желілерінің жартысынан көбі (53%) тозған. ЖЭО-ның басым бөлігі жеке меншікте. Мысалы, Екібастұз қаласы олигарх Александр Клебановтың иелігінде. Ол тікелей мойындайды: ағымдағы апат жойылады, бірақ олар желілерге техникалық қызмет көрсетумен айналыспайды — бұл тиімді бизнес емес.

«Компанияның табысы тіпті станцияны ұстауға да жетпеді. ЖЭО-ны толық немесе ішінара жаңғыртуды айтпағанның өзінде», – дейді Клебанов. Оның айтуынша, басты мәселе – тарифтердің төмендігі, оны жеке компания көтеруге құқы жоқ.

Мәселені шешуді Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев проблемалық энергетикалық активтерді мемлекет меншігіне қайтаруды ұсынды. Осыдан кейін желіде Клебановтың бұл мәмілені жасауға дайын екендігі туралы ақпарат тарады. Алайда оның өзі бұл хабарларға екіұштылықпен жауап берді: «Апаттың салдарын ескере отырып, біз станция мен жылу желілерін ретке келтіруге дайынбыз және «Екібастұзтеплоэнерго» астанасында мемлекеттің қатысу мүмкіндігін қарастырамыз.

Елдегі апатты жағдайдың себебі неде, деді саясаттанушы Шыңғыс Лепсібаев М.К.

— 1990 жылдары тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық реформасы болды, оған сәйкес барлық инфрақұрылым нысандары сатылды. Бүгінде нысандардың тозуы әртүрлі бағалаулар бойынша 55-тен 80%-ға дейін жетеді. Бізде бұл жағдайды қалпына келтіруге тырысқан бірнеше мемлекеттік бағдарламалар болды.

Модернизацияға қомақты қаржы бөлінді – шамамен 870 миллиард теңге (2 миллиард долларға жуық), бірақ бұл көмектеспеді. Елімізде жылу шығыны 35 пайызға, су 52 пайызға жетеді. Бұл сандар нысанды алған тұрғындардың инвестициялық келісім бойынша міндетті болғанымен, инвестиция салмағанын көрсетеді.

– Мемлекеттің модернизацияға бөлген ақшасы жай ғана ұрланған ба?

Иә, ең таза түрінде. Ал енді халық осының бәрін арзан бағаға сатып алған олигархтардан аталған нысандарды жөндеуге бөлінген субсидияны қайтаруды талап етуде.

— Желілерді қалпына келтіруге қанша уақыт кетуі мүмкін?

– Оны бір жылда жасауға болады. Бастысы ақшаң болса болғаны. Ал олар, өйткені олигархтар бұдан жақсы пайда көрді. Енді бұл нысандар мемлекетке қайтарылуы үшін саяси шешім күтеміз. Тағы бір мәселе бар: жеке бизнес олардың белсенді пайдаланғанын тексеру мүмкін болмады. Кәсіпорындар мемлекеттік бақылауға өтсе, онда қаржының жұмсалуы туралы менеджерлерден сұрауға болады.

Олигархтарды жазалауға саяси ерік бола ма?

— Иә деп ойлаймын. Бұл процесс қазірдің өзінде жүріп жатыр. Жақында «Қазақтелеком» телекоммуникация компаниясының 20 пайыздан астамы мемлекет меншігіне қайтарылды.