Соңғы кездері Мәскеу мен Астананың қарым-қатынасында жақсы жаққа емес өзгерістер орын алуда. Әсіресе, Қазақстан экономикалық салада өз мүддесін құлшыныспен қорғайды. Өз мүддесі үшін күресте айып жоқ, бірақ әр нәрсенің өлшемі болуы керек. Мысалы, жүк тасымалдау саласында қалыптасқан жағдайды алайық. 18 желтоқсаннан бастап Қазақстан Ресей пойыздары үшін шекараны жабады. Шектеу 28 ақпанға дейін жалғасады. Бос көліктердің кіруін тоқтатудың қандай қауіп бар екенін М.К. түсінді.
Фото: speczakaz.info
Қазақстанда барлық меншікті және жалға алынған бос вагондарды, жарты вагондарды және астық таситын көліктерді Қазақстанның темір жолдарымен («Қазақстан темір жолы» Ұлттық компаниясы» АҚ (бұдан әрі – ҚТЖ)) (Республика аумағындағы жалғыз тасымалдаушы) тасымалдауға тыйым салынады. Қазақстан, «Ресей темір жолдары» ААҚ аналогы).Бұл туралы Достастыққа қатысушы мемлекеттердің темір жол көлігі жөніндегі кеңесі (ТЖТ) хабарлады.Құжат «МК» қарамағында.Шектеу 18 желтоқсан мен 28 ақпан аралығында әрекет етеді. .
Мұндай тыйым бірінші рет енгізіліп отырған жоқ. 2020 жылдың маусымында Қазақстан өз аумағына басқа мемлекеттерден бос жартылай вагондарды әкелуге мерзімсіз шартты тыйым салды. 2021 жылдың желтоқсаны — және тағы бір тыйым. 2022 жылдың қыркүйек айының соңында оның теміржол инфрақұрылымын пайдалануға уақытша шектеу қойылды. Көп жағдайда дәлелдер бірдей: жеке теміржол желісіндегі жылжымалы құрамның артық болуы, бұл инфрақұрылымның кептелуіне әкеледі.
Расында, бұл тыйым отандық компаниялар ұсынатын бәсекелестерді Қазақстан аумағынан алып тастайды екен. Кеден одағы мен Біртұтас экономикалық кеңістік аумағында астық жүктерін теміржол арқылы тасымалдауды ұйымдастырудың трансшекаралық нарығындағы бәсекелестік тепе-теңдік құлдырауда. ҚТЖ-ға конвенциялық тыйым салу астық тасымалдаушылардың ресейлік иелеріне Кеден одағының географиялық шекараларында астық жүктерін тасымалдауды ұйымдастыру қызметтерін көрсету бойынша трансшекаралық нарықта бизнес жүргізу үшін кемсітушілік жағдайлар жасайды.
«Қазақстан ресейлік компанияларды аймақтан шығару әрекетін жасады. Бұл өте үлкен мәселе», — дейді Мемлекеттік Думаның депутаты, Аграрлық мәселелер комитетінің мүшесі Сергей Лисовский. — Қазақстан Ресейдің арқасынан пышақ сұқты деп айта аламыз. Ал Ресейден Қазақстан арқылы Қытайға, Тәжікстанға және Өзбекстанға көп жүк тасымалданады».
Ресейлік операторлар бұл рұқсат етілмеген шектеуді алып тастауды сұрайды. Олардың пікірінше, дәстүрлі тыйымдарды енгізу арқылы ҚТЖ өзінің еншілес компаниялары – тәуелді компаниялар үшін жеңілдіктер жасауды және қазақстандық жүк жөнелтушілердің тауарларын экспорттауды қамтамасыз ету бойынша жұмыстың қанағаттанарлықсыз нәтижелерін жасыруды көздейді. Бұл «Ресей темір жолдары» АҚ инфрақұрылымының тікелей зақымдануы салдарынан ҚТЖ-ға тәуелді компаниялардың табыс үлесін арттыруға алып келеді. Бұл туралы «Технотранс» компаниясынан (астық және жабық жүк вагондарының операторы) хабарлады.
«Жоспарлар көп, олар қазірдің өзінде бекітілген. Бұл Қазақстан аумағы арқылы өтетін транзиттік, экспорттық және импорттық тасымалдаулар. Ал енді 18 желтоқсаннан бастап олардың аумағына да кіре алмайтынымыз белгілі болды», — дейді «Технотранс» астық және жабық жүк вагондарының операторының бас директоры Виктор Чуйкин. — Қазақстан астықты жаппай тасымалдау кезеңінде астық тасымалдаушылардың өткір тапшылығын бастан кешіріп, бірнеше айға шекараның сыртқы периметрі бойынша елді жабады. Және бұл бірінші рет болып отырған жоқ. Осылайша, бәсекелестерді алып тастау арқылы ел жергілікті операторларды қолдауға тырысады. Ресейлік және белорусиялық вагон парктері үштен біріне арзан. Олар жүк жөнелтушілерді қызықтырады. Ал енді олар қазақстандық, қымбатырақ көліктер паркін пайдалануға мәжбүр болады. Бірақ қозғалысқа қатысты жағдай қазірдің өзінде шиеленісіп тұр. Қыс мезгілінде жолдарды тазалау керек. Енді шекарада жүздеген қараусыз қалған пойыздар болады. Олармен не істеу керек? Түсініксіз».
Ресейлік операторлар бұл шара ҚТЖ-ның астық және басқа да жүктерді тасымалдаумен айналысатын отандық компаниялардың қаржылық-шаруашылық қызметіне араласуын айқын көрсетеді және конвенцияның бәсекеге қарсы сипатын атап көрсетеді деп санайды.
Осылайша, конвенцияның қолданылу аясына оның жекелеген станциялары, жүк жөнелтушілері емес, бүкіл Қазақстан Республикасы жатады. Сонымен қатар, мемлекеттік шекараның бүкіл периметрі бойынша мұндай тыйымдарды енгізу ұлттық саясат саласына жатады және шаруашылық субъектісі – ҚТЖ құзыретіне жатпайды.