Ресей-Қазақстан қарым-қатынасында тосқауылға айналған Каспий құбыр консорциумы төңірегіндегі жағдай Қазақстанның ЕАЭО-дан шығу қаупін төндіріп отыр. Сонымен қатар, Ресей үшін де, Қазақстан үшін де оқиғалардың мұндай дамуы өте ауыр зардаптарға әкелуі мүмкін. М.К. ресейлік және қазақстандық сарапшылармен Қазақстан ЕАЭО-дан шыққан жағдайда ықтимал салдар туралы әңгімелесті.

Егер Қазақстан Ресейді айналып өтіп, мұнайын экспорттаудың басқа жолдарын тапса, Қазақстан басшылығына ЕАЭО қажеттілігі жойылуы мүмкін. Бір қызығы, ЕАЭО-ның негізін қалаушы Ресей және Беларусьпен бірге Қазақстан болып табылады. Бұл халықаралық ұйымның пайда болуына Қазақстанның бұрынғы президенті Нұрсұлтан Назарбаев көп ықпал етті.

Посткеңестік кеңістікте мұндай интеграциялық экономикалық модельді құру қатысушы елдерге «төрт бостандық» деп аталатын тауарлардың, қызметтердің, капиталдың және жұмыс күшінің қозғалысын қамтамасыз етуге мүмкіндік берді. Көрші және экономикалық серіктес бола отырып, Ресей мен Қазақстан одақтық жеңілдіктерден экономикалық пайда алды, мысалы, кедендік баждардың болмауына байланысты. Сонымен қатар, экономикалық интеграция табиғи түрде екі елдің де саяси жақындығын дамытуды қамтамасыз етті, бұл бір-бірімен шекарада қауіпсіздікті сезінуге мүмкіндік берді.

Енді қазақстандық басшылар осындай шарасыз қадамдарға баруға шешім қабылдаса, мұның бәрі өткенде қалуы мүмкін.

Қазақстандық саясаттанушы Толғанай Үметалиева МК-ға берген сұхбатында Қазақстанның ЕАЭО-дан шығуы мүмкін шығындары туралы өз пайымын айтты.

— Қазіргі жағдайда Қазақстан ЕАЭО-дан шығуға қаншалықты мүдделі?

– Қазір Қазақстанның Ресеймен тату көршілік қарым-қатынасын сақтау үшін Еуразиялық одақтан шығуы екіталай. Бұл Қазақстанның мүддесіне сай келеді. Бірақ соған қарамастан мұндай шешім қабылданса, оны ел ішіндегі қоғам қолдаса ғана.

Өздеріңіз білетіндей, Тоқаев қоғамдық пікірді қатаң басшылыққа алады. Оған ел ішінде саяси салмақ қосу керек. Енді ол мұндай қадамға бармайды, бірақ жағдай нашарлай берсе, онда орта мерзімді перспективада бұл мүмкін.

Экономикалық шығындар туралы не деуге болады?

– Мұндай шешімді қоғамның қолдауына байланысты саяси дивидендтер үлкен болады және экономикалық шығындарды өтейді. Бұл қиын және қиын болады. Қазақстанға жаңа мүмкіндіктер іздеуге тура келеді, бірақ елдің саяси басшылығы үшін плюс көп болады.

– Халық арасында қолдау болғаны үшін бе?

— Иә. Қазақ қоғамында Ресейге қатысты кез келген оқиға ЕАЭО мен ҰҚШҰ-дан шығу керек деген сөздермен талқылана бастайды. Бұл бірінші нөмірлі тақырып.

ТМД елдері институтының Орталық Азия және Қазақстан бөлімінің меңгерушісі Андрей Грозин Қазақстанның Еуразиялық одақтан шығуының Ресей үшін ықтимал салдары туралы айтты.

— Қазақстанның ЕАЭО-дан шығуы Ресей үшін қаншалықты қолайсыз?

— Ресей үшін бұл өте жағымсыз жағдай. Біріншіден, біз өзімізбен шекаралас кең мемлекетте ықпалымызды жоғалтамыз – 7,5 мың шақырым шекара. Егер мемлекет біздің серіктесіміз, одақтасымыз болудан қалса, ең болмағанда 10 жыл және 3-4 мемлекеттік бюджет болатын қалыпты шекараны салуға кірісуіміз керек. Бізде ғарыш, әлеуметтік саланы дамыту және басқалардың орнына осы болады. Батыс шекаралармен қоса, оңтүстіктегі қорғанысты күшейтуіміз керек.

Екіншіден, бұл жағдайда Қазақстан бізді мүдделеріміз, әскери қондырғыларымыз, бірлескен кәсіпорындарымыз бар және азаматтарымыз тұратын Орталық Азияның қалған бөлігінен ажыратады. Ресей оңтүстік периферияны бақылау мүмкіндігінен айырылады, ол қайтадан бюджетке түседі. Біздің логистикалық әлеуетімізге қауіп төніп тұр.

Сонымен қатар, Қазақстан осылайша көрші Қытаймен әріптестікті қиындатады. Экономикалық және көліктік жобалар әлдеқайда күрделене түседі.

Біз сондай-ақ айтарлықтай сату нарығын жоғалтамыз. Өзбекстан қазірдің өзінде қазақтың арқасынан дем алып жатқанына қарамастан, Қазақстан аймақтағы барлық басқа елдерге қарағанда жаһандық экономикалық жүйеге неғұрлым тығыз енуінің арқасында макроэкономикалық көрсеткіштер мен халықтың әл-ауқаты бойынша негізгі орындарды иеленіп отыр. халық. Агроөнеркәсіптік кешен, машина жасау және қорғаныс өнеркәсібі сияқты ресейлік тауарлардың едәуір бөлігі Қазақстанға түседі. Біздің энергетикалық жүйелеріміз де өте тығыз байланысты.

— Қазақстан билігі мұндай зардаптарды түсіне ме?

— Қазақстан экономикасы ресейлік экономикаға көбірек тәуелді және екі жақ та мұндай алшақтық Қазақстан үшін өлімге әкелетінін, ал Ресей үшін өте жағымсыз екенін түсінеді. Қазір байқалып отырған нәрсе – Ресей басшылығының Қазақстан билігін есін жиғызу жөніндегі өте жұмсақ, дәл әрекеті. Әзірге КТК туралы шешім күшіне енген жоқ және қазақ мұнайы Ресей аумағы арқылы ағып жатыр, бірақ ол тоқтаған кезде мүлде басқа әңгіме болады.