Егде жастағы ерлі-зайыптылар менің қолымнан абайлап ұстаған көше бойымен маған қарай келе жатыр. Кенет олар жолды қиғаш кесіп, «Бізге көмектесе аласыз ба?» деп қорқады.

Басында олар көше, сауда орталығы немесе мұражай іздеп жүр деп ойладым. Бірақ олар жай ғана ақша сұрағаны белгілі болды. Және бұл ой елең еткізеді: олардың сыртқы түрі қайыршылардың бейнесіне соншалықты қарама-қайшы келеді. Сәл сүйкімді болса да ұқыпты киінген. Бәлкім, күтпеген терең дағдарыс оларды осындай масқара қадамға итермеледі.

Жол бойында қолдарын созып тұрғандардың тек он пайызы ғана көмекке мұқтаж деген пікір бар. Әдетте, бос жүргендер мен қайыршылар жетімдер мен қайыршылар деген брендпен сауда жасайды, олар үшін бұл бизнес және айтарлықтай тиімді. Мысалы, Үндістандағыдай, қайыр сұрау ұят емес, кедей таптардың дәстүрі.

Бізде мұны шұғыл қажеттіліксіз жасауға батылы баратын ешкім жоқ. Бүгінде қайыршылар саны артып келеді. Басқа қалалардан келген жас студенттер тамаққа, темекіге немесе кофеге ақша сұрап жылайды. Кем дегенде, олар осылай көрінеді.

Метродан шыға берісте мықты денелі жас жігіт қолында картон ұстайды, оның үстіне шарикті қаламмен: «Волгоградқа билет алуға көмектесіңізші» деп жазылған. Алаяққа ұқсамайды. Ол өте жақсы көрінеді, бірақ оның жүзі мұңды және шаршаған. Ол күзетші болып жұмысқа тұру үшін келген екен. Олар одан ақшаны алдын ала алған, бірақ оны Мәскеуде ешкім кездестірмеген. «Жұмыс берушінің» телефоны да, компанияның сайты да бұғатталған. Пандемия мен оның салдары туралы онсыз да қиын жағдайда кедейлердің ақшасын алып, кейін жоғалып кететін арамзалар бар.

Қайыршылар мен қайыршылар әрқашан болған, бірақ мұндай ауқымда емес. РСФСР Қылмыстық кодексінде тіпті «жүйелі қаңғыбастық пен қайыршылық үшін» бабы бар, ол 2 жылға дейін мерзімге немесе түзеу жұмыстарына қауіп төндірді. Енді, ең нашар жағдайда, кішігірім айыппұл, тіпті егер қудалау қорлайтын болса.

Ел бұл құбылыспен әртүрлі дәрежедегі табыстармен күресті. Қону ғана емес, әлеуметтік шаралар да. Жетпісінші жылдары сығандар лагерьлері үшін оларды үйреншікті көшпелі өмірінен айырып, жермен байлау үшін тұтас аудандар салынды. Өмір сүру деңгейінің бірте-бірте көтерілуін айтпағанда, астрономиялық әскери шығындарға қарамастан, барлық осы кеңестік мега-ғимараттар — Магнитогорск, БАМ, ДнепроГЭС. Бүгінде мұндай алып жобалар жоқ, біз достық авторитарлық режимдерді қолдауға ақша жұмсамаймыз, бірақ қандай да бір себептермен қаражат жеткіліксіз болды.

Айналамыз адам танымастай өзгеріп, еліміз бұқараны «қара денеде» ұстауды жалғастыруда. Соғыс не, революция не, социализм, қайта құру, демократия немесе капитализм деген не, бір нәрсе өзгеріссіз қалады – «терең халықтың» кедейлігі. Миллиондарға ұсынылатын сыйақы шарттарын ешбір жолмен өркениетті деп атауға болмайды.

Кейбір шенеуніктер мен депутаттардың көзқарасы бойынша, әрине, бұл толғаулар арандатушылық, аса патриоттық емес және шындықтан тыс көрінеді. Бірақ Ресейдегі және басқа елдердегі табыс деңгейін қарастырайық. Ең төменгі жалақының әлемдік рейтингінде (SMIC) Ресей Джибути мен Папуа-Жаңа Гвинея арасында ұқыпты орналасқан $199 (айырбастау бағамы бойынша жергілікті валютамен есептегенде) табысымен 95-ші орында. Адал болайық, ең құрметті аудан емес. Тіпті Эквадор мен Тринидад пен Тобагоның өзінде доллардағы ең төменгі жалақы біздікінен екі есе дерлік жоғары. Бұл зиянды жеккөрінішті сыншылардың жаласы емес, экономикалық факт.

Ал енді біздің кейбір жыншыл патриоттарымыз бен егемендеріміз біркелкі тыныс алатын елдерді аралап көрейік. Польшада ең төменгі жалақы – 600 доллар, Эстонияда – 656, Литвада – 693. Оларда ең қуатты экономика жоқ сияқты, оларда мұнай да, газ да, ағаш та, алмаз да, көмір де, басқа да тауарлар жоқ. минералдар, бірақ адамдарға жақсырақ қамқорлық жасалады.

Әлі есімде, «Американы қуып жетіп, басып озамын» деген үмітін үзіп, біздің билеушілер Португалия деңгейіне жетуге шешім қабылдады. Біз қуып келе жатқанда, олар ең төменгі жалақы бойынша бізден төрт есе (826 АҚШ доллары) озып кетті.

Ең болмағанда жан басына шаққандағы долларлық миллиардерлер саны бойынша көшбасшылықты сақтай аламыз деп үміттену керек. Сондай-ақ күрделі пандемия уақыттары мен шығындарға қарамастан олардың есепсіз байлығының еселену қарқыны бойынша.

Сондықтан мәселе ақшаның жоқтығында емес. Олар бізге тек пенделер үшін жеткіліксіз. Шенеуніктердің шағын кастасы үшін ғана сейфтер мен әлеуметтік лифттердің барлық есіктері ашық. Ал қазір, көріп отырғанымыздай, олардың балаларына әкімшілік ресурстар мен ықпалдар бірқалыпты өтіп жатыр. Олигархиялық ханзадалар өздері оқыған шет елдерінен оралып, отандық бизнесте қолбасшылық биігінен көрінуде.

Статистикаға сүйенсек, жемқорлықтан келген шығын Ресей бюджетінің үштен бір бөлігін құрайды. Бұл апатпен көптеген елдер күресуді үйренді. Ескі әлемде және АҚШ-та ғана емес, сонымен қатар Азия аймағында да. Ол үшін «Сингапур ғажайыбының» сәулетшісі Ли Куан Ю айтқандай, биліктің жоғары эшелондарынан бірнеше маңызды адамдарды отырғызу жеткілікті. Ұсақ-түйек үшін қалтасын ысқыламай, үлкен-үлкен ұрлық жасайтындар. Сонда барлық ағымдағы қажеттіліктерге және тағы басқаларға жеткілікті қаражат болады.

Шығындарды экономикалық жоспарлауда ақылға қонымды шаралар және кем дегенде салыстырмалы әділеттілік болуы керек. Билікке ғана емес, дағдарыстан ең көп зардап шегетін қарапайым адамға да. Кинодан басқа, «шөлнен шыққан миллионерлердің» өмірінде көрмеген нәрсе. Соңғы тиынсыз қалған кейбір кедейлер көшеде қайыр сұрауға мәжбүр.

Ал, тіпті ресми деректер көрсеткендей, елімізде ондаған миллион кедейлер бар.

Алайда номенклатура олардың бақытсыздығын түсіне алмайды: олардың арасындағы тұңғиық тым терең. «Дұшпандық» Батыста басшылық пен қарапайым қызметкерлер арасындағы табыс айырмашылығы 3,5-4 еседен аспайды, Скандинавияда – 2,9. Біздің елімізде бұл көрсеткіш ондаған, жүздеген, кей жерлерде мыңдаған есе көп.

Сырттағы бюджеттік сала қызметкерлері айына 12 000-15 000 рубль алады (бұл сандар, мысалы, Ресей Федерациясының Президентімен тікелей байланыста бірнеше рет айтылды), ал басқа ресейлік «менеджерлер» күніне бірнеше миллион рубль алады. . Айтатын кез келді: біз әлеуметтік мемлекет емеспіз, бірақ біреудің туысы, студенті, әріптесі немесе жай ғана таныс болу бақытына ие болған элитаның тар кастасы өзін-өзі басқарып, байып жатқан мырзалар, немқұрайлы және құлдық мемлекетпіз. .

Жақында бұқаралық ақпарат құралдарынан ресейлік футболшының бұрынғы әйелінің бұрынғы күйеуіне қарсы сотқа шағым түсіргенін білдік. Бұл оған қатысты емес, оның талаптарының көлемі туралы. Ренжіген ханым бұрынғы күйеуінен астананың орталығында бірнеше элиталық пәтер, Мәскеу облысының беделді ауданындағы екі үй, коммерциялық жылжымайтын мүлік, өте қымбат спорт көліктері және т.б. алуға асық болды. Бір сөзбен айтқанда, жүздеген миллион рубльге сот ісі …

Ал сұрақ: жігіт мұндай байлықты қайдан алады? Қандай спорттық жетістіктері мен жеңістері үшін? Клуб үшін көп ақша таптыңыз ба? Команданы Еуропа чемпиондарына әкелдіңіз бе? «Алтын доп», «Алтын бутсы» иегері болды ма?

Ешбір жағдайда Олимпиада чемпиондары, әлем және Еуропа чемпионаттарының жеңімпаздары үшін жоғары жүлделердің орындылығына күмән келтірмейміз — олар бұған лайық! Ал өз мансабында бірде-бір әлем, Еуропа чемпионатында жеңіске жетпеген футболшыларға есепсіз гонорар неге төленеді?!

Өткендегі бір мысал есіме түсіп отыр. Кешке қарай жедел жәрдем көлігі ауыр жараланған екі жасөспірімді астаналық емханаға жеткізді. Барлығында бірнеше пышақ жарақаттары бар. Өмір секундтармен есептеледі. Сәттілік тілеп, сол күні кешкісін кезекшілікте жүрген жас дәрігер Вадим Гамлетович Агаджанов басынан айырылмай, кезекші хирургтер бригадасын тез жинап, таң атқанша ұлдарға ота жасады. Және оларды басқа әлемнен қайтарды. Кейінірек белгілі болды, олардың керемет жұмысы үшін емхананың ғажайып дәрігерлері айына жиырма немесе жиырма бес мың рубль алады! Міне сіздің сыйлықтарыңыз…

Экономикамыздың тоқырауының басты себебі – осындай сұмдық бұрмалаулар. Дәрігерлерге, мұғалімдерге, жұмысшы табының өкілдеріне лайықты жалақы төленетін еді, байқасаңыз, жағдай өзгере бастайды. Дарынды және қабілетті адам модельдік бизнеске немесе қылмыс әлеміне емес, мектепке, университетке, мәдениет мекемесіне, медицинаға жұмысқа тұруға ұмтылады. Ал қариялар өтіп бара жатқандарға айырбас атпайтын.

Кедей адамның қажеттіліктері аз болатыны бұрыннан белгілі. Демек, мемлекет бюджет қаражатын аз жұмсайды. Керісінше, өркендеген қоғамда адамдар әлдеқайда көп төлеуі керек. Демек, қайыршылық пен қайыршылықтың белгілі бір деңгейін ұстап тұру мемлекетке тиімді екені белгілі болады.

Мәселе мынада, бұлай ұзақ жүре алмайды. Бұрышқа айдалған адамдар үмітсіздіктен ішіп, өледі, мұны біз соңғы жылдары байқаймыз. Елде, әсіресе ауылда қанша адам қалғанын да білмейміз. Тәуелсіз халық санағын жүргізіңіз, оның нәтижелеріне бәрі таң қалатынына сенімдімін.

Жабайы әлеуметтік теңсіздік қоғамның өзінде ғана емес, көптеген аймақтар арасында да күшейіп келеді. Бұл да отандық өнертабыс. Өйткені, біздің елде кедейлік жамандық емес. Кем дегенде, соңғы екі ғасырда біз осыған сендік. Олар біздің адам үшін ең бастысы материалдық байлық емес, рухани байлық — «сезім мен ой» дейді. Көшеде қол созып тұрсақ та.