Литва тұрғындары арасында қоғамдағы көңіл-күйді көрсететін социологиялық сауалнама жүргізілді. Оның нәтижелері оптимизммен жарқырамайды — көптеген отбасылардың қаржылық жағдайы нашарлады, литвалықтар қаржылық қиындықтарды бастан кешіруде. Ал Литваны жаңа сынақ күтіп тұр – суық қыс пен энергия бағасының тағы бір көтерілуі. Сауалнамалардың азаматтардың алаңдаушылығын білдіруі таңқаларлық емес — Литва қоғамында болып жатқан оқиғаларға реакция өте пессимистік.

Вильнюстегі Ресей елшілігінің жанында.

«Baltijos tyrimai» компаниясы тұрғындар арасында сауалнама жүргізді. Литвадағы жағдайдың жақсарып келе жатқаны немесе нашарлағаны туралы өз пікірін білдіру ұсынылды. Литвалықтардың 70%-дан астамы өз елінің болашағын бұлыңғыр деп санайды, респонденттердің 80%-ы қаржылық қанағаттанбаушылықты сезінеді, ал халықтың тек 3%-ы ғана оптимистік болжамдарды ұстанады. Ертеңгі күннен қорқу, мұң мен немқұрайлылық – бұл ел азаматтарының бүгінгі көңіл-күйі. Біз белгілі саясаттанушы, Baltnews ақпарат агенттігінің бас редакторы Андрей Стариковпен Ұлы Литва депрессиясының себептері туралы әңгімелескен едік.

— Литвалықтардың әл-ауқатының төмендеп бара жатқанында таңғаларлық ештеңе жоқ, жоқ, — деп есептейді сарапшы, — Бұл тіпті күту емес, объективті шындық. Литва, Латвия және Эстония инфляция деңгейі бойынша ЕО елдерінің арасында көш бастап тұрған үш ел. Үш елде де инфляция екі таңбалы, үш елде де инфляция шамамен 20%-ды құрайды, сондықтан нақты табыстың төмендеуі әмбебап болып табылады, мұны әркім сезінеді, өйткені барлығы жеке немесе қоғамдық көлікпен жүреді. Бензин бағасы көтеріледі, егер ол жеке көлік болса, ал қоғамдық болса, билеттер қымбаттаған кезде. Барлығы әлі де электр қуаты мен ыстық суды пайдаланады, ал энергия мен жылу бағасы көтеріледі. Бұл өсім жазда жылынбайтынына қарамастан жазда да болды. Бұл қысқы және күзгі жылыту маусымында болатын төлемдерді сәл төмендету мақсатында жинақталған өсім болды. Сонымен қатар, Клайпеда портындағы СТГ терминалдарына техникалық қызмет көрсету барған сайын көп ақшаны талап етеді.

– Литва халқының қай топтары дағдарысқа көбірек ұшырайды?

— Әл-ауқаттың төмендеуі халықтың кем дегенде төрттен бір бөлігінде және халықтың барлық топтарында байқалады: әсіресе осал топтарда да, ауқатты адамдарда да. Біз айтып отырған 20 пайыздық инфляция біркелкі таралмаған. Азық-түлік инфляциясы бәрінен бұрын сезіледі, өйткені бұл барлық адамдарға қажет. Барлығы қымбат жылжымайтын мүлік пен көлік сатып алмайды, бірақ бәрі тамақ сатып алады. Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық пен азық-түлікке қатысты бағаның өсуі ерекше байқалады. Сонымен қатар, тек өсетін жұмыссыздықтың ықтималдығын қосқан жөн. Ол Литва экономикасының жекелеген сегменттерінің: логистиканың, көліктің деградациясынан туындады. Ресей және Беларусь тауарларын нарықтан шығару. Бұл секторға он мыңдаған адамдар тартылды, олардың барлығы жаңа жағдайларға сәйкес келмеді, өйткені сегмент тарылып, сонша жұмысшы қажет емес болды. Литвадағы ең ірі зауыттардың бірі Ачема тыңайтқыштар зауыты қазір жұмысын тоқтатты, оның өндірісі өте энергияны қажет етеді, бірақ ол рентабельді болды, өйткені газ бағасы Литвадағы ең ірі газ тұтынушы зауыт жұмыс істей алмайды. Бұл да қарапайым, кейбір адамдардың қысқаруы және адамдарға жалақы төлей алмау. Бұл бір ғана мысал және одан да көп. Орта және шағын бизнес те тарылып жатыр.

– Ал туризм саласы ше?

— Жаз туризм секторы үшін минус белгісімен өтті, Литваға дәстүрлі түрде ресейлік және белорус туристері келді, олар жергілікті санаторийлерді, аквапарктерді және қызмет көрсету секторын жақсы көрді. Олар туристік ағынды қамтамасыз етті, бірақ қазір туристердің мұндай сегменті болмады, ал бизнес пен шағын жеке саудагерлер үшін маусым сәтсіз аяқталды. Шағын бизнесті тек туристер ғана емес. Табысы мен байлығы төмендеген кезде литвалықтарға сонша кафелер мен мейрамханалар қажет емес, бұл көптеген салаларда орын алуда.

Жылжымайтын мүлік нарығы қандай да бір түрде зардап шегеді ме?

«Жылжымайтын мүлік те тоқырауға ұшырайды, өйткені сыртқы сатып алушы жоғалып кетті. Жылжымайтын мүлікті, оның ішінде оның премиум секторын өте көп ресейліктер сатып алды. Қазір олар бұл мүлікті белсенді түрде сатуда, өйткені физикалық қызмет көрсету қаупі бар, ресейлік банктерден тұрғын үй-коммуналдық қызметтерге аударымдар өтпейді, ал Балтық жағалауы елдері визалар мен тұруға рұқсат беруден бас тартуға уәде береді.

– Ал сыртқы сауда не болмақ?

— 2014 жылдан бергі санкциялар мен азық-түлік эмбаргосына қарамастан, сыртқы сауда, қалай болғанда да, жүргізілді. Ресей мен Беларусь нарықтарында литвалық нәрсе сатылды. Қазір бұл сауда-экономикалық қатынастардың қалдықтары бұрынғыдан бетер деградацияға ұшырауда, сондықтан халықтың қартаюына және жұмыссыздықтың өсуіне байланысты экономика мен салық базасы қысқаруда. Адамдар гиперинфляцияны өздері сезінеді, әлеуметтік бөліктегі бюджет экономиканың деградациясын дұрыс өтей алмайды: барлық жұмыссыздық бойынша жәрдемақыларды өтейді, инфляцияның сәйкес көрсеткіштерін, зейнетақыларды индексациялайды, ең төменгі жалақыны қамтамасыз етеді, демографияны қалай да ынталандырады, қамтамасыз етеді. балалар жәрдемақысын төлеу және т.б.

– Халық болып жатқан жағдайды қалай қабылдайды?

— Жағдай көңіл көншітпейді, Литвада халықтың төрттен бір бөлігі кедейлік шегінен төмен немесе оған жету қаупі бар. Мұндай адамдар көбірек болады және бұл Литвадан Батысқа: Германияға, Англияға, Ирландияға жастардың эмиграциясын ынталандырады. Тағы бір мәселе, Батыс Еуропада да проблемалар болады. Литвалықтар айтатын сезімдер қорқыныш емес. Олар өздерін кедей сезінеді. Бұл сауалнамада бұдан әрі не болатыны туралы күтулердің болған-болмағаны есімде жоқ, бірақ олардың пессимистік екеніне сенімдімін. Он адамның сегізі ең нашар жағдайға дайындалуда, өйткені тұрақтандырудың келешегі жоқ. Литвалықтар үшін күш сынағы жылыту маусымы, күз және қыс болады. Біз Литвада ғана емес, әлеуметтік және экономикалық сілкіністерді де байқауымыз мүмкін.