Молдова үкіметіне ультиматум қойылды. Оны елде төтенше жағдайдың әлі жарияланбағанына наразы шаруалар ұсынды. Себебі, елде бұрын-соңды болмаған қуаңшылық болып, Молдованың бүкіл ауыл шаруашылығына қауіп төнді. Қазір бизнес басшылары биліктен бірқатар жеңілдіктер талап етіп, бас тартқан жағдайда белсенді наразылыққа көшуді меңзеп отыр.

Фото: Grant DurrUnsplash.

Шілде айының басында Молдовада құрғақшылыққа байланысты қауіптің «қызғылт сары коды» енгізілді. Кишинев тұрғындарының суды сағатына қалай алатынын оқығанда қайғылы оқиғаның ауқымы айқындала түседі. Қалалар мен егістіктерді қоректендіретін көлдер мен өзендер құрғап, диқандарға ауыр соққы болды. Құрғақшылықтың кесірінен олар астықтың жартысын өткізіп алады, күздік егін еге алмайды. Күнбағыс, арпа, бидай, жүгері сияқты дақылдар шабуылда. Қазірдің өзінде елімізде бал жинау кем дегенде екі есеге қысқарды. Омарташылар акация балының бір бөлігін ғана ала алды, ал құрғақшылыққа байланысты басқа деликатес түрлерін алу нөлге жақын.

Осының бәрі аграрийлер мен билік арасындағы қақтығысқа әкелді. Шаруа қожалықтарының өкілдері Ауыл шаруашылығы министрі Владимир Болеге ультиматум қойып, үкімет төтенше жағдай енгізген күні жауап беруді талап етті. Олардың пікірінше, төтенше жағдай несие төлеуді кейінге қалдыруға, ал зардап шеккен шаруа қожалықтары салық жеңілдіктеріне сене алады.

Үкімет фермерлердің шығынын ішінара өтеу үшін ресурстарды таба алады, мүмкін сыртқы көздердің көмегімен. Шаруа қожалықтары апта соңына дейін мәселесі шешілмесе, «мүдделерімізді қорғау үшін басқа құралдар қолданылады» деп қорқытты. Ал ауыл шаруашылығы тауар өндірушілерінің наразылық акцияларын ұйымдастыруы бірінші рет емес. 2020 жылы олар Кишиневтегі парламент ғимаратына трактормен келіп, содан кейін тәртіп сақшыларымен төбелеске шыққан. «Московский комсомолец» Молдовадағы белгілі саясаттанушы Дмитрий Кисеевтен фермерлер енді мұндай түбегейлі шараларға шешім қабылдай ма деген сұрақ қойды.

«Әзірге шаруаларға ештеңені өтеуге мүмкіндік жоқ», — дейді сарапшы. Тіпті жанармай. Оның үстіне бізде елде шаруалар көктемде салық, ҚҚС немесе аванстық төлемді төлеп, егін жинағаннан кейін қосымша төлейтін жүйе бар. Яғни, шаруа әзірге өнім алатын-алмайтынын білмей, аванс төлеп жатыр. Сондықтан мемлекетіміз шаруаларға іс жүзінде ешқандай жеңілдік жасамайды.

Олардан белсенді наразылық әрекеттерін күту керек пе?

— Қыс мезгіліне жақындаған сайын наразылық күшейеді. Наразылықтың шарықтау шегі қазан-қараша айларында болады деп есептеймін, бірақ әзірге біздің билік барлық проблемаларды елемеу тактикасын ұстанып, оны көрші елдегі жанжалға жатқызып отыр. Және бұл олардың мүмкіндігінше ұзақ ұстайтын лауазымы.

– Наразылық елдегі жағдайға әсер етіп, биліктің ұстанымын өзгерте ала ма?

-Әрең. Үкімет олардың елді қалай басқаруға қатысты өз түсінігі бар екенін әлденеше рет мәлімдеді. Наразылықтар ештеңеге әсер ете алмайды деп ойлаймын. Бірақ бәрі бұқаралық сипатқа байланысты, егер алаңға 100-200 мың адам шықса, олар елеусіз қалдырмай, амалсыз ымыраға келуге мәжбүр болады. Ал Гагаузияда қазіргідей мың адам жиналса, бұл Кишинев үшін көрсеткіш емес.

— Ал шаруаларға қандай жеңілдіктер жасай алар еді?

— Олар гектарға субвенцияны, өтемақыларды көбейте алады. Немесе ҚҚС аванстық төлемін алып тастаңыз. Олар фермерлермен бөлек келіссөздер жүргізе алады, бірақ егер мәселе жаппай болса, тағы да.