5 желтоқсанда күшіне енген ресейлік мұнай бағасының барреліне $60 шегінде Түркия айқын бенефициар ретінде белгіленді. Осы сәтті пайдаланып қалмай, ол өз жағалауында танкерлердің жасанды кептелісін шебер жасады. Анкара сақтандыру компанияларынан мұнай танкерлерінің түрік сулары арқылы қауіпсіз өтіп бара алатынын жазбаша растауды талап етті. Нағыз мотив — бұл жағдайда мүмкіндігінше оңай ақша табу.
Бұл шикі мұнай төгілуі және кеме соқтығысуы жағдайында танкерге P&I сақтандыруын (қорғау және өтемақыларды сақтандыру) қамтамасыз етуді растайтын хат. Сонымен бірге, әлемдегі жүк тасымалдаудың 90% тәуекелдерін сақтандыратын P&I Clubs халықаралық тобы Анкараның сұранысы әдеттегі талаптардан «олда көп» екенін айтты. Және бұл өте әсерлі реакция. Дүйсенбі, желтоқсанның 5-і күні 19 танкер түрік суларынан өту үшін күтіп тұрған. Олар Ресейдің Қара теңіз порттарын халықаралық нарықтармен байланыстыратын екі бұғаз – Босфор мен Дарданел бұғаздарына жақын жерде якорь жасады.
Financial Times газетінің хабарлауынша, бұл негізінен түрік жалауы бар танкерлер Батыстың сақтандыруы бар, бірақ ресейліктердің де азы бар. Ал, газеттің хабарлауынша, ресейлік сақтандыру компаниялары Анкарадағы билікке қажетті құжаттарды беріп үлгерген. Marinetraffic қызметінің мәліметінше, 6 желтоқсанда Ресей Федерациясының алты кемесі Босфор бұғазының алдында кептеліске кептеліп қалған — Капитан Бармин, генерал Скобелев, Леди Мария, Леди Ария, Каминеро, Рошем 2.
Ал Ресей Федерациясы Көлік министрінің орынбасары Александр Пошивай бұған дейін Түркияның, сонымен қатар Үндістан мен Қытайдың Ресейдің теңіздегі жүктерді сақтандыруын мойындайтынын айтты. Бірақ барлық түрлері емес: нақты шарттар үкіметаралық келісімдермен анықталады, дейді AMarkets аналитикалық бөлімінің басшысы Артем Деев. Оның айтуынша, нақты жағдайда Мәскеу мен Анкара арасында алдын ала келісім болмаған. Мұнай сатып алушылар негізінен Ұлыбритания мен АҚШ-та орналасқан халықаралық компаниялардың сақтандыруын мойындайды. Мұндай құжатсыз кеме жіберуші елдің портынан шыға алмайды.
«Анкара «сабан төсеп» жатқан сияқты: танкерлердің сақтандыруы бар, бірақ билік шикізатты тасымалдау 5 желтоқсанда күшіне енген ресейлік мұнай бағасының шекті деңгейіне байланысты барлық стандарттарға сәйкес келетінін қосымша растауды талап етеді». дейді Деев. – Бұл әлемдік мұнай нарығына жақсылық әкелмейді. Шикізаттың жаһандық теңгерімсіздігі мен тапшылығының тәуекелдері тек өседі және мәселе Ресей Федерациясынан келетін кемелердің батыс компанияларынан сақтандыруды алмайтынында ғана емес. Сақтандыру құнының өзі де өсуде: тіпті ресейлік және азиялық ұйымдар сақтандырудың барлық тәуекелдерін өз мойнына ала алмайды. Мысалы, 500 миллион доллар тұратын мұнайдың төгілуі сияқты».
Тағы бір мәселе бар – ресейлік мұнайды тасымалдауға мүмкіндіктердің артуы. Мысалы, бүгінде Грекиядан келген тасымалдаушылар онымен күресуден үзілді-кесілді бас тартып отыр. Сонымен қатар, Батыс баспасөзінің хабарлауынша, Мәскеу жүзден астам танкер сатып алған, бірақ көбінесе бұл ұзақ (10-15 жылдан астам) қызмет ету мерзімі бар кемелер. Оларға сақтандырушыны табу қиын, өйткені техникалық сипаттағы тәуекелдер тым жоғары (корпустың тозуына байланысты мұнайдың бірдей төгілуі). Деевтің айтуынша, жағдай ресейлік мұнайдың нарықтан толық дерлік жоғалып кетуіне және соның салдарынан әлемдік шикізат тапшылығына және бағаның өсуіне толы.
Ресей Федерациясы Үкіметі жанындағы Қаржы университетінің сарапшысы Игорь Юшков: «Өз пайдасын көздеп, Анкара Босфор мен Дарданелл бұғазында бірнеше рет жасанды түрде «көлік кептелісін» жасады», — дейді. – Бортында 1 миллион баррель бар кемелер бірден кезекке тұрған жағдайлар болды. Ал бүгінде Түркия ресейлік мұнайды теңіз арқылы тасымалдауға бір мезгілде эмбарго және бағаның төбесі бар жағдайды қолма-қол ақшаға түсіруге тырысып жатқаны анық. Өйткені, бұғазда «қақылып қалған» танкерлердің барлығы сақтандырылған және бұл сақтандыру бұрын, жаңа шектеулер күшіне енгенге дейін болған. Санкция шарттарына сәйкес, 5 желтоқсанға дейін тиелген танкерлер ескі ережелер бойынша Ресей Федерациясынан мұнайды порттарға қауіпсіз тасымалдап, жөнелте алады.
Қосымша тексеруге сылтау ойлап тапқан Анкара делдалдық қызметтен ақша табуға, Мәскеуге шикізатты көбірек сатуға тырысады. Болашақта ол өзінің танкерлеріне қайта тиеп, әлемдік бағамен қайта экспортталады. Мұндай өнім иесін өзгертеді, яғни оған баға шегі қолданылмайды.
Юшковтың айтуынша, қазіргі кептеліске байланысты Ресей мұнайды тиеу, түсіру және жеткізудің барлық процестерін жеделдетуге мәжбүр болады, ал танкерлердің өткір тапшылығы жағдайында мұны істеу өте қиын болады.
Халықаралық нормалар тұрғысынан Түркияның сақтандыруы жоқ деген сылтаумен кемелерді бұғаздарынан өткізбеуге құқығы жоқ. Өз тарапынан бұл мәміленің айқын элементі – түрік компаниялары үшін жеңілдіктер мен шикізат көлемі бойынша.