Ресейде астық жинаудың соңғы нәтижелері әзірге жоқ. Бірақ рекордтық егін жинау оның тұтастығы мен қауіпсіздігіне қатысты мәселелерге әкелетіні бүгінде белгілі болды. Еуропалық Одақтың жасырын санкцияларына байланысты Ресей Федерациясының Африканың аштыққа ұшыраған елдеріне миллиондаған тонна бидай жөнелтуі екіталай. Бірақ элеваторлардың қуаттылығы шаруалар үшін қолайлы уақытта, олардың бағасы көтерілгенше астықты ұстауға мүмкіндік бермейді.

Соңғы мәліметтер бойынша, 1 желтоқсандағы жағдай бойынша Ресейде бункерлік салмақта 156,2 миллион тонна астық жиналды. Оның ішінде негізгі экспорттық дақыл болып табылатын бидай 105 миллион тоннадан асады. Осындай жалпы өніммен диқандарымыз алыс шетелдерге 50 миллион тонна астық жеткізуге дайын екендіктерін бірнеше рет мәлімдеген. Дегенмен, экономикалық санкциялар мен Еуропалық Одақтың түрлі кешігулеріне байланысты, сарапшылардың пікірінше, біз мүмкіндігінше 26 миллион тоннаға жуық экспорттай аламыз.

Нанның рекордтық өнімін қайда және қалай сақтауға болады? Сұрақ бос емес. Лифттер, өздеріңіз білетіндей, резеңке емес. Олардың көлемі 120 миллион тонна қабылдауға есептелген деп есептеледі. Қазіргі егінмен 30 миллионнан астамы далада қалуы керек еді ғой? Бұл ретте «ақылды» технологиялары бар заманауи элеваторлар шамамен 40 миллион тоннаны ғана қабылдай алады, қалған көлемі жарамсыз үй-жайларға жеткізіледі. Бұл түсімді жоғалтуға және сапаның 10%-ға нашарлауына әкеледі.

Элеваторлық қуаттардың жетіспеуі Кеңес Одағы кезінде астық тұтынылатын жерлерде, еліміздің әр өңірінен астық жеткізілетін ірі мегаполистердің маңында құрылғанымен түсіндіріледі. Қазір бұл саясат қате деп танылды: қоймалар мен терминалдар егін арнайы өсірілетін жерде қажет болып шықты. Олқылық бар: ірі қалалардың жанында мұндай қуаттар бос, ал астық өсірушілер жұмыс істейтін жерде қуат жетіспейді.

Сонымен бірге, әлі де толық түсініксіз: дұрыс саясат дегеніміз не – КСРО кезіндегі саясат па, әлде бүгінде бар ма? Мүмкін уақыт көрсетер.

Жағдай кейбір жағынан көкөністерді сақтау туралы соңғы әңгімені еске түсіреді. Шамамен 10-15 жыл бұрын ірі қалалар – Мәскеу, Санкт-Петербург, Екатеринбург маңында соңғы үлгідегі жабдықтары бар заманауи тарату орталықтары салына бастады. Өндірушілер ол жерге картоп, қырыққабат, пияз, сәбіз әкелуге мәжбүр болды. Мемлекеттік бағдарламаға үлкен қаражат бөлінді, олар белсенді түрде игерілді. Енді бұл шешім қате деп танылды: көкөніс өндіретін аудандарда климаттық режимді сақтайтын қоймалар салынуда.

Екі жағдайда да нәтиже бірдей: қазіргі уақытта Ресейде заманауи жоғары технологиялық көкөніс қоймаларының 30% ғана бар. Наурыз айынан бастап бізге Әзірбайжан, Түркия немесе Мысыр елдерінен көкөністер келуі ғажап емес. Жалпы алғанда, астық сақтау қоймалары (элеваторлары) бойынша жағдай жақсы емес.

Нанның «шамадан тыс толып кетуі» оны сақтау кезінде үлкен шығынға ұшыратады деп қорқу керек пе? Ал рекордтық өнім ресейлік фермерлер үшін бас ауру болуды қашан қояды?

Біз бұл сауалдарды ауыл шаруашылығы сарапшысы, Астық одағы басшысының орынбасары Александр Корбутқа қойған едік.

– Бүгінгі таңда егінді сақтау мәселесі қаншалықты өткір? Қанша астық «шамадан тыс» қалады?

— Мен бұл көп екеніне сенімді емеспін. Шаруалар – есі дұрыс халық, олар қазіргі жағдайда да, қазіргі арзан бағамен өсірілген өнімді сату керек екенін жақсы түсінеді. Өйткені, оны өндіруге жұмсалған шығындар жасалды және оларды ең болмағанда ішінара өтеу қажет — тіпті өзіндік құн деңгейінде немесе одан төмен болса да. Кез келген жағдайда мұны істеу керек болады.

«Бірақ үлкен көлемдер қолайсыз жағдайда сақталады. Оларға не болады?

– Әрине, азық-түлік бидай сапасы жоғалады, жемге, мал азығына кетеді. Бұл ең жақсы нұсқа емес, бірақ жем-шөп дәндері жануарларға да қажет. Дегенмен, бұлай болмайды деген үміт бар. Сірә, жақын арада біздің астық экспорты «жанып», одан санкциялар алынып тасталады. Біздің нарықтан үлкен көлемдегі астық шығады. Бұл да жағдайды тұрақтандырады. Бізге ішкі тұтыну үшін бидай көп қажет емес.

Бүгінгі күннің басты мәселесі – егінді сату. Менің бағалауым бойынша, қазіргі астық қоймасының сыйымдылығы 150-155 миллион тоннаны құрайды. Дегенмен, дәнді дақылдарды ғана емес, майлы дақылдарды да сақтау қажет екенін айта кеткен жөн. Ал бұл тағы 25 миллион тонна.

– Ендеше, рекордтық өнімнен айырылып қаламын ба деп қорқуды қашан тоқтатуға болады?

– Соңғы жылдары Ресейде жаңа элеваторлар белсенді түрде салынып, астық қоймалары жаңартылды. Арнайы мемлекеттік бағдарлама жоқ, бірақ мұндай нысандарды салуға жеңілдетілген несие беру бар. Биылғы астық жай ғана рекордтық көрсеткіш емес – бұл шектен шыққан. Ауа райының арқасында 20-25 миллион тонна «қосымша» алдық. Дегенмен, өндіруші жоғары жетістіктер төмен бағаға айналғанда, сатылым шығынға ұшыраған кезде астықпен айналысудың мағынасы бар ма, соны көреді. Мұндай өндірісте экономикалық мағына жоқ.