Инфляция бізді қошқардың мүйізіне айналдырса да, табысымыз төмендеп, әмиянымыз жұқарса да, бір-екі стақан алуға сылтау табамыз. Бұған статистикалық мәліметтер дәлел: биылғы жылдың 11 айында өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда республика бойынша арақтың бөлшек саудасы 6 пайызға артқан.
Физикалық көлемде бұл шамамен 70 миллион декалитрді құрайды — шағын, бірақ терең көл, егер сіз жүзуді білмесеңіз, батып кету оңай, дәлірек айтқанда, сіз шектеулерді білмесеңіз.
Алкогольдің басқа позициялары үшін үрдіс бірдей. Сатылым өсуде. Шампанға сұраныс 8,5%-ға өсті – бұл фактіні қандай да бір түрде Жаңа жылға құрылған қорлармен түсіндіруге болады. Сағат біркелкі емес, айдың соңында жарқыраған және газды бағалар секіруі мүмкін. Бірақ неліктен коньяк сатылымы 4,5%-ға және алкогольсіз сусындар шамамен бірдей мөлшерде өсті? Айқын жауап жоқ… Бірақ мені ең таң қалдырғаны ликер шараптарының сатылымының өсуі болды – 10,2 миллион декалитрге дейін, 11 айда 30 пайызға дерлік.
Жағдай анық-керемет категориясынан. Күн сайын дерлік пайда болатын сауалнамалардың барлығы бір дәлелдеді: ресейліктер үнемдеу режиміне жаппай көшті. Біз әр бұрышта халықтың сатып алу қабілетінің, сондай-ақ нақты табысының төмендеп жатқанын, өнімнің халықтың кейбір топтары үшін қолжетімсіз болып бара жатқанын айғайлаймыз. Ақырында, күнкөріс үшін біз шаштаразға немесе кинотеатрға барудан бас тартамыз, ағып жатқан аяқ киім мен етік кию мерзімін ұзартамыз …
Ал сусындарға ақша бар! Арақ та арзандамай тұрса да. Өткен жылмен салыстырғанда баға 6 пайызға қымбаттады. Рас, сауалнамалардың біріне сәйкес, әрбір 10-шы ресейлік қана мұндай қымбатшылықты байқағаны белгілі болды. Азық-түлік тауарларының екі таңбалы жалпы инфляциясы аясында 6% ештеңеге жақын емес. Дәл осы жерде біздің тамақ өнеркәсібінің алкогольдік сусындар өнеркәсібінен үйренетіні көп: олар сұраныс пен ұсынысты қалай реттейді.
Біз медицина ғылымдарының докторы Дмитрий Эделевтен жұмбақ орыс жанының құбылысы туралы түсінік беруді сұрадық.
«Мен алкогольді бөлшек сауданың өсуін оны тұтынумен тікелей байланыстырмас едім», — деді ол. – Өздеріңіз білесіздер, Ресейде соңғы жылдары алкоголь нарығын сұр аймақтан шығарып, заңдастыру бойынша ауқымды шаралар қолға алынған. Мұнда және акциздер, және басқа да шаралар. Олар мұндай өнімдердің есебі мен қозғалысын күрт арттыруға мүмкіндік берді. Өйткені, осыдан бірнеше жыл бұрын елде бүгінде жабылған астыртын өндіріс орындары көп болды, нарық ашық бола бастады. Осыдан ресми сату көрсеткіштерінің өсуі.
«Алдыңғы кезеңдерге қарағанда біз міндетті түрде көп ішкен жоқпыз, тек бақылауды күшейттік деп айтасыз ба?»
— Күмәнсіз. Бірыңғай федералды деректер базасы пайда болды, бұрын ол Федерация субъектілері бойынша шашыраңқы болды. Сауда желілері дамып келеді, гипермаркеттер шағын бөлшек сауданы біртіндеп алмастыруда. Мен бұл керемет деп айтпаймын. Бірақ барлық сату деректері бірден бір дерекқорға енгізіледі. Сауда желілерінде көлеңкелі алкогольді сатудың кез келген мүмкіндігі алынып тасталады.
— Дегенмен, орыстар соңғы уақытта көбірек іше бастады …
— Дауласпаймын. Қоғамда белгілі бір психологиялық шиеленіс бар. Егер өткен жылы әртүрлі өлшемдер бойынша ол ресейліктердің 35% -ында болған болса, қазір VCIOM жүргізген соңғы сауалнамаға сәйкес, ол 70% -дан астам. Болашаққа деген сенімсіздік, өз болашағын болжауға болмайды, жағдайдың нашарлауын күту — мұның бәрі осындай күйзеліске арналған құнарлы орта. Мұны біздің отандастарымыз алкогольді тұтынуды арттыру арқылы дәстүрлі түрде «алып тастайды».
Мысалы, Ресейде барлық әлеуметтік сектор бір ғана ірі кәсіпорынға негізделген моноқалалардың көп саны бар. Оның экономикасы батыстық санкциялардың салдарынан немесе басқа себептермен іркіліп қалды — бүкіл қала ине мен инеде. Барлығы ертең не болады, жұмыс орны қала ма? Ал олар «қайғыны басу үшін» дүкенге барады.
Дегенмен, ішімдіктің жоқтығына бару мәселені шешпейді, бірақ оны «кейінге» қалдырады. Медицинадағы аурушаңдық сияқты. Егер ауру дереу емделмесе, ол созылмалы болып, одан да ауыр зардаптарға әкеледі.
Бірақ бұл тек Ресейге ғана тән емес. Бұл әлемдік үрдіс. Қаржылық немесе энергетикалық дағдарыс, азық-түлік бағасының көтерілуіне байланысты өзге елдің азаматтары да шөлмектен жұбаныш табады. Бұл жағынан еуропалықтардан еш айырмашылығымыз жоқ.