2025 жылға қарай кәрілік бойынша сақтандыру зейнетақысының орташа мөлшері Ресейдегі орташа жалақының 30 пайызынан аз болады. Осылайша, жоғалған табыстың орнын толтыру мөлшерлемесі Мәскеу ратификациялаған Халықаралық еңбек ұйымының (ХЕҰ) егде жастағы азаматтарды әлеуметтік қамсыздандырудың ең төменгі рұқсат етілген стандарты ретінде ратификациялаған Конвенциясында белгіленген 40%-дан әлдеқайда төмен болады.

Ресейде алдағы жылдары зейнетақы инфляциядан озып өседі, бірақ жалақы бұдан да жылдам өседі, делінген Есеп палатасының Зейнетақы және әлеуметтік сақтандыру қорының (Бірыңғай әлеуметтік сақтандыру) 2023-2025 жылдарға арналған бюджетінің жобасы туралы қорытындысында. Ауыстыру көрсеткішіне келетін болсақ, ол 2017 жылдан бері төмендеп келеді: ол кезде бұл көрсеткіш 35,3% болса, бүгінде 31,4%. Сонымен бірге, 2018-2019 жылдарға арналған зейнетақы реформасының мақсаттарының бірі – лайықты демалысқа кеткендердің жоғалған табысы мен тағайындалған зейнетақысы арасындағы алшақтықты тез арада қысқарту деп жарияланды.

Есеп палатасының есебіне сәйкес, 2023 жылғы 1 қаңтарда зейнетақы 4,8%-ға, ал 2024 жылғы 1 қаңтарда тағы 4,6%-ға индекстеледі. 2023-2024 жылдары жалпы индекстеу деңгейі 20,58%, ал осы кезеңдегі болжамды жиынтық инфляция деңгейі 18,58% құрайды. Экономикалық даму министрлігінің есептеулеріне сәйкес, осы кезеңде елдегі орташа жалақы 25% — 80 мың рубльге дейін өседі.

«ХЕҰ белгілеген 40% деңгейі 2002 жылы зейнетақы реформасы кезінде өте ұзақ уақыт бойы үкіметтің мақсаты болды», — деп еске салады институттың Әлеуметтік бағдарламалар мен тәуекелдерді талдау орталығының жетекшісі Сергей Смирнов. Ұлттық зерттеу университетінің Экономика жоғары мектебінде әлеуметтік саясат бойынша. – Бірақ оған жету үшін Зейнетақы қорының бюджетіне қызметкерлердің жалақысынан ұсталатын сақтандыру жарналары әлдеқайда көп түсуі керек. Ауыстыру мөлшерлемесінің жағдайына, бірінші кезекте, 2014 жылы зейнетақының жинақталатын бөлігінің «қатырып қалуы» (және РФР бюджетінен алынуы) және 2015 жылы зейнетақының күрт төмен индекстелуі жағдайға бірнеше басқа факторлар әсер етті».

Бұдан шығатын жалғыз жол сақтандыру жарнасының мөлшерлемесін көтеру болып көрінгенімен, бүгінде бұған мемлекет те, жұмыс беруші де келіспейді. Тиісінше, зейнеткерлерді құтқару зейнеткерлердің өздеріне жүктеледі. Осы себепті көптеген жұмысшылар заңды жұмысқа орналасу аймағынан Зейнетақы қорына сақтандыру жарнасын төлемесе де, жалақысы әлдеқайда жоғары болатын сұр секторға ауысады.

Мұндай мінез-құлықтың психологиялық себептері түсінікті: әлі де өмір сүруге тура келетін зейнеткерлік жасқа дейін тиынға «ақ жерде» жұмыс істегенше, осы жерден және қазір көбірек ақша алған дұрыс. Ал бүгінгі күні төтенше саяси және экономикалық тұрақсыздық жағдайында зейнетақымен қамтамасыз ету саласында революциялық өзгерістерді мүлде күтуге болмайды. Сонымен қатар, Смирнов мемлекеттің басты назары зейнеткерлерді емес, балалы отбасыларды материалдық жағынан, балаларға арналған жәрдемақыларды, біржолғы төлемдерді және т.б. қолдауға бағытталғанын атап өтті.

Ресей Еңбек Конфедерациясы Кеңесінің мүшесі Павел Кудюкин: «Біздің еңбек нарығымыз негізінен көлеңкелі жұмыспен қамтудың үлкен үлесіне және оны азайту бойынша нақты шаралардың жоқтығына байланысты теңгерімсіз. – Зейнетақы қорының қаржылық проблемалары көбіне бізде 15 миллионнан астам экономикалық белсенді азаматтардың жалақысы «конвертте», оған сақтандыру жарнасын төлемейтіндігімен байланысты. Демек, зейнетақы мөлшері де орынды».

Осыған байланысты Кудюкин Мемлекеттік Думаның соңғы құрамында қаралған кәсіподақтардың заң шығару бастамасын еске салды. Одан кейін парламентшілерге заң қабылдау ұсынылды, оған сәйкес еңбек заңнамасын бұзатын және сұр схемаларды пайдаланатын компаниялар мен кәсіпорындардың мердігерлеріне мемлекеттік және муниципалдық тапсырыстарды орындауға жол бермеу керек. Алайда, неге екені белгісіз, бұл тиімді, келешегі зор жобаны үкімет теріс пікір беріп, «қиып тастады».

«Орташа жалақы орташа зейнетақыға қарағанда жылдам өсуде», — деп есептейді Ресей экономика университетінің адам ресурстарын басқару кафедрасының доценті Людмила Иванова-Швец. Плеханов. – Белгілі бір рөл 2015 жылы жаңа, өте анық емес зейнетақы жүйесіне көшкеннен кейін көптеген ресейліктер үшін жоғары сақтандыру зейнетақысын қалыптастыру үшін бірдей ұпайлар жеткіліксіз болды. Мұнда сұр аймақта жұмыс істеу және тіркелмеген (әсіресе 1990-шы жылдардағы) жұмыс тәжірибесі және аз жалақы өздерін толықтай сезінді. Ал зұлымдықтың тамыры зейнетақының өзінде болса, ешқандай индексация көмектеспейді».