Ауыл шаруашылығы министрлігі биылғы жылдың 1 шілдесі мен 31 желтоқсаны аралығында Ресейден күріш экспорттауға тыйым салуға дайындалып жатыр. Әлемде бұл жаңалық логика бойынша тағы бір дүрбелең тудырды: астық экспортына шектеулер енгізілгеннен кейін біздің еліміз күріш жеткізуді қысқартуы мүмкін, бұл ең артта қалған елдерге жаппай аштық қаупін төндіреді. Бұл қауіп қаншалықты шынайы екенін «МК» түсінді.
Ауыл шаруашылығы министрлігінің болжамы бойынша, биылғы жылы күріш шикізатының жалпы өнімі 1,1 млн тоннаны, күріш жармасын өндіру көлемі 550 мың тоннаны құрауы тиіс. Сонымен қатар, Ресейде шикі күріш өндірісі Краснодар өлкесінде шоғырланған, онда соңғы айларда екі төтенше жағдай орын алды: екі рет те Федоровский су электр кешеніндегі бөгет құлады. Соның салдарынан күріш дақылдарына орны толмас зиян келді. Күріш пен күріш жармасы өндірісінің қысқаруы кем дегенде 15%-ды құрайды деп күтілуде. Бұл алдағы экспортқа тыйым салуды енгізудің факторларының біріне айналғаны анық.
Ресейде күріш жармасының жылдық тұтынуы шамамен 600 мың тоннаны құрайды, тағы 100 мың тоннасы экспортталады, оның ішінде 20 мың тоннасы ЕАЭО елдеріне. Күріш өндірісінің қысқаруы ішкі бағаның көтерілу қаупін туғызады, деп ескертеді Ауыл шаруашылығы министрлігі.
Ағымдағы жағдайға байланысты ауыл шаруашылығы басқармасы уақытша – 2022 жылдың соңына дейін Ресейден күріш пен күріш жармаларын экспорттауға тыйым салуды ұсынып отыр. Экспорттық шектеулер ЕАЭО-ға мүше елдерге (Беларусь, Армения, Қырғызстан, Қазақстан), сондай-ақ Абхазия, Оңтүстік Осетия, ДХР және ЛХР-ға әсер етпейді. Бұған қоса, шетел мемлекеттерінің аумағында орналасқан Ресей әскери бөлімдерінің қоймаларына, Қазақстанның Байқоңыр қаласына және Шпицберген архипелагына елден күріш жөнелтуге әлі де болады. Ақырында, жеке тұлғалар жеке қажеттіліктері үшін елден күрішті экспорттай алады.
Кейбір Батыс астаналарында Ауыл шаруашылығы министрлігінің бастамасына байланысты олар Ресейдің әлемге төндіретін жаңа жаһандық азық-түлік қаупі туралы айта бастады — астық тапшылығынан кейін, енді кедей мемлекеттер күріш тапшылығына тап болады деген болжам бар.
Бірақ бұл шынымен де қорқынышты ма? Өткен маусымда Ресейде 1 миллион тоннаға жуық күріш жиналды. Ауыл шаруашылығы нарығын зерттеу институтының (ИКАР) мәліметтері бойынша, орта есеппен 150-200 мың тоннаға жуық (15-20%) негізінен дәнді дақылдар түрінде экспортталады.
IKAR бас директоры Дмитрий Рыльконың айтуынша, ресейлік күріш әлемдік нарықта, бірінші кезекте Түркия мен Орталық Азия елдерінде тұрақты сұранысқа ие болады. Оның айтуынша, экспортқа тыйым салу ықтимал баға ауытқуларының алдын алады және жиналған күріштің бір бөлігін ішкі тұтынуға қалдырып, Ресей ішіндегі нарықты тұрақтандырады. Сонымен қатар, ресейлік экспортты шектеу жаһандық қауіп төндірмейді. Әлемде жыл сайын 50 миллион тоннадан астам күріш сатылады. Ресейлік үлес бұл құнның 1 пайызына да жетпейді.
Дегенмен, әлемдік мәселелерден ресейлік мәселелерге көшетін болсақ, жағдайымыз соншалықты бұлтсыз емес. Күріш – ең қымбат тамақ өнімдерінің бірі. «Руспродсоюз» басқарма төрағасының орынбасары Дмитрий Леоновтың айтуынша, күріш жармасының көтерме бағасы үнемі өсіп келеді. Бүгінде оның бір тоннасы орташа есеппен 70,7 мың рубльден саудаланса, сәуір айында 62,7 мың рубль болса, бір жыл бұрын тоннасы 42,3 мың рубль болған. Бөлшек саудаға келетін болсақ, жылдың алғашқы 5 айында күріш дүкен сөрелерінде төрттен бір еседен астам қымбаттады.
Жалпы, биыл күріш өндірудің жағдайы қиын. Оның негізгі өндірушісі – ішкі нарықтың 80%-дан астамын құрайтын Краснодар өлкесі. Ал сол жерде көктемде техногендік апат болды. Федоровский су электр кешеніндегі бөгетті екі рет бұзды. Ал екінші рет — ол қалпына келтірілгеннен кейін. Шамасы, асығыс және өте сенімді емес. Соның салдарынан провинциядағы күріш алқаптарының жартысына жуығы суарусыз қалды.
Дегенмен, апат салдарынан құлаған күріш көлеміне келсек, оның орнын толтыру қиындық тудырмайды, – дейді экономика ғылымдарының кандидаты, «Ауыл сағаты» бағдарламасының жүргізушісі Игорь Абакумов. «Әлемдік нарықта бұл өнім өте көп: оны Вьетнам, Үндістан, Таиланд шығарады. Тіпті логистиканы қаптағанның өзінде бұл ресейлік бағасының жартысына жуық. Өткен айда Таиландтағы биржада оның тоннасы 440 доллар болды. Біздің күріш өңдейтін кәсіпорындарда — 950 доллар», — дейді сарапшы. Бұл ретте ол бұл өнім бағасының айтарлықтай қымбаттауы Ресей сөрелерінде де байқалмайды деп үміттенеді. «Федоровский су электр кешеніндегі апаттан кейін Дағыстан күріш дақылдарын көбейтті. Сонымен қатар, қазір Солтүстік Қырым каналы арқылы су жіберілді, ал Қырымда күріш алқаптары жандануда», — деп түсіндіреді Абакумов.