Үлкен егін үлкен проблемаларға толы. Президент Путин Ресейде биыл рекордтық 150 миллион тонна астық жинауға болатынын айтты. Мәселе мынада, ішкі тұтыну әлдеқайда аз, сату үшін бидайды экспорттау мүмкін емес: экспорт шектеулі, ал теміржол тарифтері тым жоғары. Нәтижесінде астық Ресейде қалуы мүмкін. Бұл артық ұсыныс болжамды түрде бағаның төмендеуіне әкелді. Диқандар ақша жұмсайды, егін өсіреді, бірақ таба алмайды. Мемлекеттік Думаның аграрлық мәселелер жөніндегі комитетінің мүшесі Сергей Лисовский агроөнеркәсіптік кешеннің өзекті мәселелеріне тоқталды, М.К.

Фото: Полина Рытова/Usplash.

— Рекордтық жоғары өнім күтілуде, шаруалар онымен не істерін түсінбей отыр. Мәселе қаншалықты маңызды?

– Экспорт, өкінішке орай, қазір шектеулі. Ішкі тұтынудың күрт өсуі мүмкін емес. Осы факторлар қосылып, бірқатар өңірлерде азықтық бидай бағасы қазірдің өзінде өзіндік құнынан төмен түсіп, құлдырау жалғасуда. Тек Қорған облысында рекордтық өнім 2 миллион тоннадан асады, ал ішкі тұтынуға 700-800 мыңдай өнім қажет.1,2-1,3 миллион астық экспорттау керек екен. Бұл жерде мәселе туындайды: теміржол тарифтері өте жоғары. Еліміздің көптеген өңірлерінде жағдай осындай. Мысалы, Ресейдің Ауыл шаруашылығы министрлігі интервенциялық қор үшін 3 миллион тонна астық сатып алу жоспарын сақтап отыр. Бұл өте аз, күтілетін өнім 150 миллион тонна. Бұл бағаны төмендетуге көмектеспейді. Өндірушілер барынша астықты елден шығару үшін экспорттық баж салығын алып тастауды немесе азайтуды сұрап, көптеген аграршылар министрлікке жүгінуде. Ал мәселе тек төмен бағада емес. Ресей астығы баж салығына байланысты бәсекеге қабілетсіз болып қалды. Баж салығын алып тастау арқылы біз экспорттаушыларға тендерлерді ұтып алу үшін баға бойынша маневр жасауға мүмкіндік береміз. Бірақ Қаржы министрлігі баж салығынан түсетін табысқа онсыз да «қамтылғаны» соншалық, мұны істей алмайды.

– Ауыл тұрғындарының болашағы қандай?

– Астық күтпеген жерден пайда болмайды. Ол өсіріледі және бұл шығындар. Оларға өтемақы төленбесе, шаруалар банкротқа ұшырауы мүмкін. Бірақ, неге екені белгісіз, Қаржы министрлігі өткен жылы шаруалар көп табыс тапты, енді олар шығынмен сауда жасап жатса, оның орнын былтырғы табыс есебінен өтей алады деп есептеді. Бірақ бұл олай емес. Біз үкіметтің шығын калькуляциясымен келіспейміз, өйткені онда көптеген шығындар ескерілмейді. Сонымен қатар, өткен жылғы пайданың есебі кемінде екі есе жоғары деп есептейміз. Мысалы, Қорған облысын айтатын болсақ, былтырғы жылы май жинап, биылғы шығынның орнын толтыратын ірі ауылшаруашылық шаруашылықтары жоқ. Шаруалар егіннен егінге дейін өмір сүреді. Енді олар астықты өз құнынан төмен сатуға мәжбүр болса, көбі жұмысын тоқтатады.

Жағдайды жақсарту үшін не істеу керек?

– Үкімет осы сын-қатерлерге жауап беретін бағдарлама әзірлеуі керек. Бір жағынан мол астық көп болса, екінші жағынан оны жүзеге асыру мәселесі өте өткір. Неге екені белгісіз, үкімет астық бағасы көтеріліп, әлемде тапшылық туындап, диқандарымыз өнімін экспорттауға мүмкіндік алады деп есептейді. Бірақ бұл толық нақты тезис емес. Болжам бойынша, иә, бірқатар елдерде астық аз болады, бірақ кейбір елдерде керісінше көрсеткіштер былтырғыдан асып түседі. Дүниежүзілік астық балансында былтырғыдан айырмашылық болса, мардымсыз болады. Бәлкім, әлемде астыққа сұраныс өспейді.

– Қаржы министрлігі бағаны тұрақтандыру үшін 10 миллиард рубль бөлді. Бұл қолдау тиімді ме?

-Әрбір шаруаға сатылған астықтың әр тоннасы үшін қосымша 2000 сом төленсін. Бірақ 10 миллиард бөлінсе, бұл бар болғаны 5 миллион тоннаға, ал 150 миллион тонна өнімге жетеді. Бұл ақша мәселені шешпейді. Ішкі нарыққа астық көбірек қажет болуы үшін, мәселен, мал басын көбейту керек, бірақ мұны тез арада жүзеге асыру мүмкін емес. Оның үстіне ірі қара мал басының жыл сайын аздап азаюы байқалады. Ішкі астықты тұтынуды жасанды түрде арттыра алмаймыз екен.