Ресейліктердің нақты жалақысы жылдық есептегенде 7,2%-ға төмендеді. Бұл 2015 жылдың желтоқсанынан бергі ең жоғары төмендеу, деп хабарлады Росстат мамыр айындағы мәліметтер. HeadHunter рекрутингтік порталы тағы бір сұмдық статистиканы шығарды: азаматтардың 40%-ға жуығы негізгі шығындарды өтеуге жалақылары жетпейтінін мойындады.
Бір қарағанда, мұның бәрі таңқаларлық көрінеді: Росстаттың мәліметтері бойынша, сәуірде елдегі орташа айлық жалақы номиналды түрде 62 269 рубльді құрап, 2021 жылдың сәуірімен салыстырғанда 9,4%-ға өсті. Бірақ осы уақыт ішінде инфляция 16-17%-ға өсті, сондықтан нақты жалақы (номиналды, инфляцияға түзетілген) құлдырағандықтан, биылғы күзді байқамау мүмкін емес. Өйткені, еңбек нарығына ресми түрде 72 миллион адам тартылған, ал егер мұнда «көлеңкеде» жұмыс істейтіндер мен барлық жұмысшылардың отбасы мүшелерін қоссақ, шын мәнінде, бүкіл Ресей шығады.
Біз бәріміз белгілі бір инкапсуляцияланған шындықта, белгісіз және қайтарылмайтын заңдарға сәйкес дамитын дағдарыстамыз. Онымен салыстырғанда, 2020-2021 жылдардағы ковид тарихы жай ғана ұсақ-түйек. Ал қиыншылық мынада, бұл стихиялық форс-мажор созылмалы құрылымдық кемшіліктерге салынып, олардың көріксіз мәнін шегіне дейін ашты. Өйткені, ақпан айына дейін экономикамызда бәрі жақсы жүріп жатты, халықтың басым бөлігі ешнәрседен бас тартпай өмір сүрді, содан кейін бәрі бір түнде бұзылды деп айта алмайсыз. Ұмытпау керек: ұзақ мерзімді тоқырау болды, ЖІӨ өскен жоқ.
Қазіргі дағдарыстың 1998 және 2008 жылдардағы оқиғалардан айырмашылығы, кем дегенде, бір нәрсе: «ядролық» санкциялар мен геосаяси текетірестің салдарынан ол шексіз созылуы мүмкін, ал ертең кез келген тосын сыйлар болуы мүмкін. Жалақының нақты тақырыбына келетін болсақ, ол көптеген макроэкономикалық жағдайлардан бөлінбейді. Жеке секторды алатын болсақ, бөлшек сауда мен қызмет көрсетудің көптеген сегменттерінде ресейлік компаниялар тауар айналымының төмендеуін көрсетеді. Мысалы, электроника және тұрмыстық техника секторында наурыз айымен салыстырғанда сәуірде 30%-ға, киім және аяқ киім санатында 36%-ға төмендеді. Автожуу және автокөлік қызметтері, шаштараздар мен сұлулық салондары, медициналық қызмет көрсететін ұйымдар, қонақүйлер, барлар мен мейрамханалардағы тауар айналымы күрт төмендеді.
Осымен қатар компаниялардың шығындары да өсуде: ақпан айынан бастап әрбір бесіншіден тауарлардың құны 30%-дан астамға өсті, деп хабарлайды Aktion Finance қызметі. Бұл жағдайда бизнес еңбекақы төлеу қорына (еңбекақы қоры) инвестицияны жоспардан тыс қысқартуға, бонустарды, қосымша төлемдер мен бонустарды қысқартуға, қызметкерлерді қысқартылған жұмыс күніне немесе аптасына ауыстыруға, кейбір қызметкерлерді жұмыстан шығаруға мәжбүр. Осылайша, тұтынушылық (тиімді сұраныс) да, іскерлік белсенділік те төмендейді. Санкцияларға байланысты автомобиль өнеркәсібінің кәсіпорындары, мысалы, импорттық құрамдас бөліктерден айырылып, тауарлар мен қызметтерді (әуе тасымалы) сата алмайды.
Жеке кәсіпте кіріс болмаса, жалақы да жоқ. Тіпті ең адал кәсіпкер де кіріс болмаса, жұмысшыларға ақша төлемейді. Болып жатқан жайт аясында коммерциялық құрылымдардағы жұмыс берушілердің 32%-ы ғана жалақыны индекстеуді жоспарлап отыр. Оның үстіне, орташа алғанда өсім 5%-ды құрайды – инфляция деңгейінен үш еседен астам төмен, деп хабарлайды HeadHunter.
Халықтың барлық нақты кірістерінің 34%-ын құрайтын бюджеттік қызметкерлерде жағдай біршама күрделірек. Мемлекеттік сектордағы жалақыны азайту жоспары әлі жоқ, бірақ олар мөлшерлемелерді төмендетуі немесе ең егде жастағы қызметкерлерді зейнеткерлікке жіберуі мүмкін. Сонымен қатар, бюджеттік ұйымдардың халық табысының негізгі бөлігін құрайтын жәрдемақылар мен сыйлықақыларды реттеуге мүмкіндіктері көбірек. Иә, кейде мемлекет осы санаттарға қатысты әр түрлі өтемақылар мен бір реттік төлемдер жасайды, бірақ бұл ақша сатып алу қабілетінің жоғалуын толық өтей алмайды.
Инфляция жұмыс берушінің төлеміне қарағанда тез өсетіні анық. Адамдар, кем дегенде, кейде мүмкін болатын нәрсені тұтынудан алып тастайды. Біреулер үшін бұл жаңа көлік, біреу үшін бұл жаңа джинсы немесе таксимен жүру (автобуспен жетуге болатын кезде), басқалар үшін бұл ет немесе жаңа піскен жемістер. Үлкен суретке тағы бір көзқарас: SuperJob қызметі анықтағандай, азаматтардың 54% -ы тұрақты түрде қосымша жұмыс істейді, бұл еңбек шартында белгіленгеннен 28% артық жұмыс істейді. Негізінен мұғалімдер, медбикелер, дәрігерлер және логистикалық менеджерлер жұмыс істейді.
Жалақының тоқырауы және құлдырауы тек қазіргі дағдарыстан ғана емес. Бұл даму траекториясына ақыры шыға алмай, жүйелі тізбектерді тастай алмай отырған Ресей экономикасындағы көптен бері келе жатқан қиыншылықтың көрсеткіші. Халықтың қартаюы, кәсіпорындар мен мемлекеттік мекемелердің тиімсіздігі, мемлекеттің экономикадағы рөлінің гипертрофиялануы, шағын және орта бизнестің құқықтық жағынан қорғалмағандығы, бәсекелестіктің төмендігі, мұнай бағасының қатаң байланысы сияқты.