Ресей батыстан шығысқа бағыттауды күткен энергетикалық ынтымақтастық күмән тудырды. Жақында Мәскеуге көмірсутегі саласындағы одақ құруға уәде берген еліміздің отын саласындағы серіктестері ресейлік шикізат жеткізушілерімен энергетикалық диалогты кеңейтуге асықпайды. Атап айтқанда, биылғы жазда Ресейді көмірсутек импорты бойынша екінші орынға шығарған Үндістан қыркүйекте біздің көмірсутектерді сатып алуды күрт төмендетеді, ал қазан айында отандық сұйық көмірсутектердің импортын толығымен тоқтатады.
Делиде ресейлік мұнайдың экспорттық құнын қайта есептеу мәселесі белгілі бір себептермен туындады. Қыркүйектің басында «Үлкен жетілік» елдері – АҚШ, Канада, Жапония, Ұлыбритания, Франция, Германия және Италия біздің елден «қара алтынға» шекті баға енгізуге келісті. Батыс державалары мұндай шараны энергия ресурстарына әлемдік бағаның өсуінің Ресейдің экспорттық кірісіне оң әсерін азайту үшін ойлап тапты.
Мәскеу Үндістанға Нью-Дели G7 елдерінің ресейлік мұнайға шекті баға белгілеу бастамасын қолдаудан бас тарту шартымен мұнайды төмен бағамен жеткізуді ұсынды. «Бұл мәселе бойынша шешім кейінірек қабылданады, өйткені барлық серіктестермен келіссөздер жүріп жатыр», — деді Үндістан өкілдері.
Сонымен қатар, Ресейдің Таяу Шығыс және Азия елдерімен ынтымақтастығының кейбір нюанстарын атап өтуге болады, бұл экономикалық емес, саяси аргументтер негізінде қалыптасады.
Бірінші жартыжылдықта Үндістан Ресейден мұнай импортын шамамен 50 есеге арттырып, елімізді экспорттаушылардың екінші қатарына шығарды. Украинада арнайы операция басталғаннан кейін Батыс елдері ресейлік энергия тасымалдаушыларын сатып алудан бас тарта бастады, бұл сату нарықтарының өзгеруіне әкелді.
Үндістан үшін біздің мұнай 30 пайыздық жеңілдікпен сатылды. Бұл баға тасымалдау шығындарының орнын толтырды және үнді жеткізушілеріне «көлік иығында» айтарлықтай үнемдеуге мүмкіндік берді. Ал қазір сурет өзгеруде.
«Осы бағытта ресейлік көмірсутектерді жеткізу көлемінің төмендеуін байқауға болады. Ең алдымен, жағымсыз үрдіс бағаға қатысты: бүгінде үнділік мұнай өңдеу зауыттары үшін ресейлік мұнай африкалық немесе араб шикізатынан 5-7 долларға қымбат», — дейді Freedom Finance Global сарапшысы Владимир Чернов.
The Times of India газетінің хабарлауынша, IndianOil Corp, Reliance Industries, Bharat Petroleum және Nayara Energy сияқты бірқатар ірі мұнай өңдеу зауыттары техникалық қызмет көрсетудің жоспарлы тоқтатылуына байланысты көмірсутегін тұтынуды азайтты.
«Әлі аяқталмаған қыркүйекте Үндістан 2 миллион тоннаға жуық ресейлік мұнайды импорттап үлгерді. Тамыз айында елімізден жеткізілген «қара алтын» 3,55 миллион тоннаны құрады, сондықтан үнділік сатып алушылардың ішкі энергия ресурстарын сатып алуының төмендеуі туралы айту әлі ерте», — деп есептейді сарапшы.
Батыс Ресейден экспортталатын мұнай мен газға шекті баға енгізбекші екенін ұмытпаңыз. «Еуропалықтар желтоқсан айында күшіне енуі тиіс Ресей мұнайына ЕО эмбаргосының басталуына қарай ресейлік көмірсутектерге арналған максималды энергия тарифтерін анықтауды жоспарлап отыр», — деп түсіндіреді Чернов. — АҚШ қазынашылығының болжамды нұсқауы баға шегін енгізуге келісетін барлық елдер қосыла алатын бағаның төбесі қағидаттарын ішінара түсіндіреді. ЕО елдері желтоқсанда күшіне енуі тиіс ресейлік мұнайға эмбаргоның басталуымен шығындардың шекті шегін, яғни ресейлік көмірсутектердің шекті бағасын аяқтамақ.
«Егер Батыстың Ресей мұнайының экспортын шектеу жоспары болса, онда әлем энергетикалық дағдарысқа ұшырайды, оның ауқымы 1970-1980 жылдардағыдан да үлкен болады. Ресей біздің шикізатқа шекті баға белгілеген елдерге мұнай сатпайтынын мәлімдеді. 2022 жылдың маусым айындағы жағдай бойынша Ресей тәулігіне 7,5 миллион баррель «қара алтын» экспорттады. Әлемдік нарық бұл «бөшкелердің» негізгі үлесінен айырылуы мүмкін. Қалған олқылықтың орнын басқа мұнай өндіруші елдердің өз бетімен толтыруы мүмкін емес. 8 жылдан астам уақыт бойы құлдырай бастаған өңдеу өнеркәсібінің жаңа қуаттарына құйылған инвестиция көмектеспейді. Нәтижесінде баға аспанға көтеріледі; барреліне 120-150 доллар бағамына келесі жылдың басында оңай қол жеткізуге болады. Сонда Үндістан жаңа таңдау алдында тұр: не Батысты қолдап, энергетикалық ресурстарды делдалдар арқылы өте жоғары бағамен сатып алу, не айтарлықтай жеңілдіктер беретін ресейлік өндірушілердің тауарларын сатып алу. Таңдау, менің ойымша, анық», — деді Total Research стратегиялық зерттеулер бөлімінің маманы Николай Вавилов.