Қиыр Шығысты дамыту Ресей президенті Владимир Путиннің Владивостоктағы Шығыс экономикалық форумы отырысында көтерген тақырыптарының бірі болды. Өңірдегі өсу қарқыны республика бойынша орташа деңгейден асып түсетінін, қаржыландыру адамдардың жұмыс істеуі мен өмір сүруіне қолайлы жағдай жасауға бағытталу керектігін айтты. Тағы бір маңызды тақырып елдегі туристік бағыттарды дамыту болды.

Президенттің айтуынша, Қиыр Шығыстағы қалаларды жаңғырту мен жаңартуға қосымша қаржы тарту керек. Біз жылына бес миллиард рубль туралы айтып отырмыз. «Экономикадағы, әлеуметтік саладағы біздің барлық шешімдеріміз, Қиыр Шығыста жүзеге асырып жатқан барлық тетіктер ең бастысы – бұл аймақты өмір сүруге, оқуға, жұмыс істеуге, жаңа отбасылар құруға шын мәнінде тартымды орынға айналдыруға бағытталған. мұнда, көп балалы болу үшін. Қаражат қаланы, инфрақұрылымды дамытуға, оның ішінде қолданыстағы желілер мен коммуникацияларды жаңартуға жұмсалуы керек», — деді Ресей басшысы. Айта кету керек, бұл Ресей үкіметінің Қиыр Шығысқа жаңа тыныс әкелудегі алғашқы әрекеті емес. Бірнеше мемлекеттік бағдарламалар Қиыр Шығыс федералды округін, соның ішінде «Қиыр Шығыс гектары» деп аталатын аумақты дамытуға бағытталған. Аймақта өзгерістер бар, бірақ олар біз қалағандай айқын емес …

Мемлекет басшысы өз жолдауында туризм тақырыбына да тоқталды: Путиннің айтуынша, жылына 10 миллионға дейін адам демалатын ірі теңіз курорттарын құру мәселесін талқылау керек. Президент Азов, Балтық, Каспий және Қара теңіздер, сондай-ақ Приморье жағалауларында жаңа ірі демалыс орындарын құруды ұсынды.

М.Қ. Қиыр Шығыстың артықшылықтары мен проблемалары туралы айтты «Саяси сарапшылар тобының» жетекшісі Константин Калачев:

«Қиыр Шығыстың басты проблемасы — депопуляция, халықтың кетуі. Халық келешекті де, болашақты да көрмей, жан-жақты кетіп жатыр, — деп есептейді сарапшы. – Мен өзім Приморск өлкесінде дүниеге келгендіктен жағдайды өз көзіммен білемін. Қиыр Шығысты өмір сүруге тартымды орынға айналдыруға бірнеше рет уәде берді, бірақ сонша жылдан кейін халық саны бір ғана аймақта — Якутияда өсуде. Қиыр Шығыстың дамуы үлкен проблемаларға тап болды. Мысалы, сол Сахалинді алайық. Иә, әрине, көмірсутектер, бірақ қазір халықаралық турбуленттілік пен санкцияларды ескере отырып, Камчатка сияқты аймақтарды айтпағанда, федералды бюджеттің доноры болған және донор болып табылатын Сахалиннің өзі де проблемаларға тап болды. Адамдарды қалай қамтамасыз ету және Қиыр Шығыста қалуға мәжбүрлеу ғана емес, олардың шығу жолы болмағандықтан емес, бұл мүмкіндіктер аумағы болғандықтан қалуы үшін қалай жағдай жасау керек деген сұрақ туындайды.

– Бұл жағдайды қандай да бір жолмен өзгертуге бола ма?

– Приморск өлкесінің тұрғындары Кореяға емделуге баруға дағдыланған, ол жақта медицина жақсы әрі арзанырақ, оң жақ рульді, бірақ сенімді көліктерді Жапониядан сатып алады. Сыртқы байланыстардың, шағын және орта бизнестің арқасында Шығыс әйтеуір өмір сүрді.

Қазір ірі инфрақұрылымдық жобалар бар, бірақ олар жергілікті тұрғындар үшін жұмыс орындарын ашпайды. Владивостокта тағы бір порт салуға болады, бірақ оны гастарбайтерлер салса, онда Владивосток тұрғындары не істейді? Жолдарды қытайлар немесе қырғыздар салады дегеннің оларға не қатысы бар? Владивостокқа және бүкіл Қиыр Шығысқа өз мәселелерін сол жерде шешу үшін көбірек құқықтар мен экономикалық еркіндік берілуі керек.

Иә, федералды көмек қажет, бірақ ол шешкеннен гөрі көп проблемалар тудырмауы керек. Өйткені Қиыр Шығысты дамыту туралы ойлағанда, жергілікті тұрғындармен ақылдасып, олардың мүдделерін ескеру керек. Аймақты ірі бизнестің «даму аймағына» айналдыру ғана емес, сол жерде тұратын халықтың мүддесін ескеріп, соған сүйене отырып, өңірді өмір сүруге, оқуға, жұмыс істеуге тартымды ету. Жақсы медицина, жақсы жалақы алатын жұмыс орындары, дамыған инфрақұрылым болуы керек.

Әзірге экономикадағы сол шешімдердің, ұсынылған тетіктердің барлығы жоғары тиімділік таныта қойған жоқ, бұл халықтың сыртқа кетуінен байқалады. Бірақ Владимир Путиннің аймаққа басымдық беруі жақсы. Ең бастысы, бұл Черномырдиндікіндей емес: «Біз жақсылықты қаладық, бірақ ол әдеттегідей болды».

Путин айтып отырған Қиыр Шығысқа көші-қон ағынына келсек, мен оны асыра айтпас едім. Жаппай қозғалатын адамдарды білмеймін. «Қиыр Шығыс гектары» бағдарламасы дұрыс жұмыс істемейді. Мәскеуден Қиыр Шығысқа билеттер арзан болуы керек дегеннен бастайық. Ең алдымен логистика мәселелерін шешу керек. Мен президенттің оптимизміне толық келіспеймін деп айтайын.

«Әзірге Қиыр Шығыстың перспективалары қарама-қайшы», — деп есептейді саясаттанушы Сергей Марков. Бір жағынан үлкен мүмкіндіктер бар. Ал Путин мүлдем дұрыс: Тынық мұхитының орасан зор экономикалық аймағы бірнеше ондаған жылдар бойы жақын жерде қарқынды дамып келеді. Жылына 5-10 пайыздық өсу қарқыны бар.

Бірақ, екінші жағынан, біз іс жүзінде бұған қатыспаймыз. Халқымыз Қиыр Шығыстан қашып жатыр, оның басты себебі сол күйінде қалды: биліктің енжарлығы. Біз әлі де ХВҚ-ға, оның ең бастысы бәрін шешетін және бәрін жасайтын «нарықтың қолы» деген идеясына сенеміз. Бұл өрескел қателік, олай болмайды. Бізге үлкен мемлекеттік жобалар қажет.

Шағын, орта және ірі кәсіпорындар бар. Және ол осы жобалардың төңірегінде немесе, балама түрде, толық экономикалық еркіндіктің айналасында құрылған. Сосын олар да сонда келіп, сонда бизнеспен айналысады, бірақ бұл еркіндік те бір нәрсенің есебінен болады – салыстырмалы түрде айтсақ, олар тіркеліп, бюджетке салық төлемейді.

Мемлекет бірін де, екіншісін де бермейді. Жартылай бос аумақтарды шексіз ұстап, оны дамытпау мүмкін емес. Бұл вакуум ерте ме, кеш пе, толтырылады.

Бізде бірнеше қызықты жобалар бар. Бұл толықтай мемлекеттік «Звезда» кеме жасау зауыты, «Восточный» ғарыш айлағы және инфрақұрылымы бар Русский аралы, бірнеше әуежайлар. Бірақ мұндай жобалар он бес есе көп болуы керек. Қиыр Шығысқа қатысты саясат өзгермесе, тоқырау ушыға түседі».

– Ресей Федерациясының өңірлеріндегі туризмнің дамуы туралы не айтасыз?

– Кавказдағы ресейлік туризмді дамытудың болашағы зор. Дағыстанның артықшылығы неде? Ол жерде теңіз бар. Бізде үлкен солтүстік мемлекет бар және адамдар мүмкіндігінше теңізде демалғысы келеді. Кеңес дәуіріндегі Қырым, Сочи және Кавказ экономикалық ынталандырудың арқасында жыл бойы болды — басқаша айтқанда, төмен маусымда ваучерлер адамдарға әлдеқайда арзанырақ берілді, бірақ сонымен бірге жүктеме болды. Өте жақсы үлгі болды, бәрі жақсы болды, бірақ базар келіп, бәрін құртты.

Бұл модельді қалай қалпына келтіруге болады деп ойлайсыз?

– Енді олардың жыл бойына қайта оралуы үшін не болуы екіталай болатын күшті субсидияларды қайтару керек, не оларды «би, барбекю және шараптан» денсаулықты қалпына келтіруге қайта бағыттау керек. Пансионаттар емес, санаторийлер ашыңыз. Және бұл да үлкен мемлекеттік бағдарлама болуы керек, санаторийлердің құрылысын субсидиялау керек.

Мен шипажайларды қалпына келтіріп, жұмыс істейтін ірі мемлекеттік корпорация құрар едім. Бұл экономикаға орасан зор пайда әкелетін еді — адамдардың денсаулығы жақсы болған кезде олар жақсы жұмыс істейді, олар еңбек демалысына шықпайды. Бізде ведомствалық санаторийлер бар, тек олардың көлемін кеңестік кезеңге қайтару керек.

Бірақ табысты тек қысқа форматта есептейтін тиімді менеджерлер мұны жасауға мүмкіндік бермейді. Сондықтан демалыс орындарын жыл бойына көшіру басты стратегиялық басымдықтардың бірі болып табылады және, шынын айтсам, мен бұл туралы Мемлекеттік кеңес отырысында естіген жоқпын. Менің естігенім және дұрысы – инфрақұрылым құрылысы. Кеш болса да, келді.