Тек ұят: импорттық тұқымдарға қорқынышты тәуелділік ресейлік дақылдарға қауіп төндіреді

Еуроодақ елдері биылғы қыста ресейлік газ тапшылығын сезінуі мүмкін болғандықтан, келесі көктемде Ресей Еуропадан келетін тұқымсыз қалуы мүмкін. Иә, бұл дүниеде бәрі бір-бірімен байланысты, әр қадамда серіктестік пен ынтымақтастық бар. Жақсы, немесе олардың болмауы. Біз үйде дос боламыз, қиын сәтте бір-бірімізге көмектесетін едік. Иә, әйтеуір санкциялар соғысының кесірінен бәрі ойдағыдай емес. Күні кеше бірден екі аграрлық комитет – Мемлекеттік Дума мен Федерация Кеңесі отандық тұқым шаруашылығындағы ағымдағы жағдайды талқылады.

Тек ұят: импорттық тұқымдарға қорқынышты тәуелділік ресейлік дақылдарға қауіп төндіреді

Ол қатты күйзеледі. Мысалы, Ресейдің агроөнеркәсіптік кешені қант қызылшасының отырғызылатын материалы бойынша 97%, күнбағыс тұқымдары бойынша 77%, жүгері мен рапс бойынша сәйкесінше 50 және 40% импортқа тәуелді. Бұл дақылдардың барлығы біздің еліміз үшін экспорттық дақылдар екенін ескеріңіз. Біз ішкі тұтынуды қамтамасыз етіп қана қоймай, Батысқа «тірі долларға» айтарлықтай көлемдерді сатамыз.

Жеткізуші елдер, негізінен Еуропалық Одақ пен Америка Құрама Штаттары кенеттен бізге отырғызу материалын сатудан бас тартса, не болатынын елестету оңай (бұл нұсқа фермерлер жиналысында да айтылды). Өйткені, бұл ауыл шаруашылығы дақылдары айсбергтің беті, былайша айтқанда, бір бөлігі ғана. Бізде тіпті ақжелкен, аскөк, салаттар да сырттан әкелінеді. Ал «Азық-түлік қауіпсіздігі доктринасында» отандық селекция тұқымдарының үлесі кемінде 75%-ды құрайды.

Жалпы әр көктемге ішкі тұқым нарығының көлемі шамамен 140 миллиард рубльді құрайды. Оның 80%-ы Еуропа мен АҚШ-тағы «қызметтерді» төлеуге тікелей кетеді.

Қуатты аграрлық держава, бидай экспорты бойынша дүниежүзілік көшбасшы Ресейдің (айтпақшы, оның тұқымы 90% отандық: біз қалаған кезде аламыз!) импорттың құлдығына қалай түсті? Ал Феникс құсындай отандық тұқым шаруашылығын жандандыруға мүмкіндік бар ма?

Шынында да, Сталиннің тұсында да КСРО-да бәсекелес тұқымдық компаниялар құрылды, ең жақсы сорттар анықталды, олар «айналымға» кетті. Өткен ғасырдың 90-шы жылдарындағы ресейлік саясаткерлер отандық ауылды қара құрдым деп есептеді, оған қанша ақша салсаңыз да, нәтиже болмайды. Шетелдік дастарханнан «Буштың аяқтары» мен басқа да тағамдарды қайта-қайта сатып алу экономикалық тұрғыдан тиімдірек. Сол жылдары еккеніміз, бүгін орағымыз осы.

Елдің қазіргі басшылығы жағдайды түзетуге тырысуда. Федерация Кеңесінің спикері Валентина Матвиенко тұқым импортына тәуелділік мәселесін бірнеше рет талқылап, фермерлер мен ғалымдардан қорқытып сұрады – ертең бізді картоптың элиталық тұқымдарымен қамтамасыз етпесе не болады (ол үшін Батысқа 80%-ға жуық тәуелдіміз? Әр жолы отандық тұқым шаруашылығын қалпына келтіру мәселесін ерекше бақылауға алуға уәде берді.

Бірақ әзірге ол негізінен жиналыстармен, мәлімдемелермен, үкіметке өтініштермен шектеліп отыр. Қазірдің өзінде тұқым өндірушілер биліктен елімізде өндірілетін көшет материалдарының құнының 70 пайызы көлемінде субсидия беруді сұрап отыр. Оларға бұл қаражат шұғыл қажет, кеше деуге болады. 2025 жылға қарай бұл қант қызылшасы мен жүгеріге тәуелділікті 70 пайызға дейін төмендетеді. Ал 2030 жылға қарай – күнбағыс. Ал ауылшаруашылық тауар өндірушілерінің егіс науқанына кететін шығынының күрт өскенін қалай да болса өтейміз. Өйткені, жаңа санкциялар ойлап тауып жатқан сенімсіз серіктестеріміз Ресейге әкелінетін тұқымға толығымен тыйым салуы мүмкін екенін жоққа шығаруға болмайды.

«Алғашқы қоңырау» қазірдің өзінде болды: биылғы маусымда отандық өсімдік өсірушілер күнбағыс тұқымының 20 пайызын «ол жерден» аз алды. Бұл ішкі нарыққа әсер етпейтіні жақсы. Біз өзімізді күнбағыс майымен (бірақ импорттық тұқымдар бойынша) … 196 пайызға қамтамасыз етіп отырмыз.

Кейбір сарапшылар саланы қалпына келтірумен көп алаңдамауды ұсынады. Ал біздің елімізде учаскелері бар және ресейлік шаруаларды егіс материалдарымен қамтамасыз ететін батыстық тұқым өндіруші компаниялардың дамуын ынталандыру.

Басқалары бұл мәселені шешу емес деп санайды. Өйткені, біз елдің азық-түлік қауіпсіздігі туралы айтып отырмыз және бұл стратегиялық міндет. Азық-түлік нарығына әсер еткенде, сіз елдің бүкіл саясатына әсер етесіз. Олар бізге «бұрауыш жинағы» қажет емес деп санайды. Батыстық емес, ресейлік тұқым шаруашылығын ынталандырған дұрыс.

Атап айтқанда, ешқандай әсері жоқ саланы мемлекеттік қамқорлықтан шығару, жеке бизнесті тарту. Және гендік модельдеудің заманауи технологияларын қолдану. Сонда жаңа сорттарды өсіру жұмысы дәстүрлі 10-15 жыл емес, үш жылға созылады.

Бәлкім, мемлекеттен сұралған қаражат тұқым шаруашылығына серпіліс жасауға мүмкіндік берер ме?