Батыстың ұжымдық түрде ресейлік мұнайға шекті бағаны енгізуі біздің үкіметті жауап шараларын қабылдауға мәжбүрлеп отыр. Олар бізге дос емес мемлекеттерге энергия тасымалдаушыларын жеткізуге тыйым салуды ғана көздемейді. Бюджет тапшылығын азайтуға қамқорлық жасау керек. Мұнда көптеген нұсқалар жоқ. Солардың бірі туралы жақында Ресей Федерациясының Қаржы министрі Антон Силуанов мәлімдеді.

Қаржы министрлігінің басшысы егер баға барреліне 70 доллардан төмен болса, үкімет Ұлттық әл-ауқат қорын толықтырмайтынын — негізгі үкімет «үнемі», энергия экспортынан түсетін барлық кіріс бюджетке түсетінін айтты. Ал көмірсутектердің өте төмен бағасымен билік нарықта қарыз алуды арттырады немесе ҰӘҚ қаражатын пайдаланады.

Жалпы, министрлер кабинеті федералдық ақшаны алушылар (азаматтар, мекемелер, кәсіпорындар) ешқандай жайсыздықты, бағаның ауытқуын және санкциялардың әсерін сезінбейтіндей саясатты ұстанады. Әрбір келесі пакеттің қабылдануымен бұл жай ғана «ядролық» болады.

Желтоқсанның 5-інен бастап ресейлік шикі мұнайды теңіз арқылы жеткізу кезінде барреліне 60 доллардан аспайтын шекті баға енгізілді. Бұл қазірдің өзінде экспорттаушылардың кірісіне әсер етеді. Біздің жеткізіліміміз қайта бағытталатын Оңтүстік-Шығыс Азия елдері бағаның айтарлықтай жеңілдіктерін талап етеді, олар барреліне 32-35 долларға дейін жетеді, бұл ресейлік мұнайшылар үшін әбден күйреу.

Бірақ қиындық, өзіңіз білетіндей, жалғыз келмейді. Келер жылдың ақпан айынан бастап Ресейдің мұнай өнімдерін – бензин, дизельдік отын, мазутты теңіз арқылы тасымалдауға еуропалық эмбарго… Онда да мүмкін, мүмкін емес жерде «жаңғақ қатайтылады».

Жалпы, федералды қазына мұнай доллары есебінен тыныш толтырылған «жарқын күндер жоқ». Сарапшылар ұжымдық Батыстың санкцияларына байланысты алдағы жылы бюджет тапшылығы 2023 жылғы бюджетке енгізілген 2,9 триллионға қосымша шамамен 3 триллион рубльге артады деп есептейді.

Мемлекет азаматтар алдындағы міндеттерін қалай орындауды, әлеуметтік бағдарламаларды жүзеге асыруды көздеп отыр?

Қаржы министрлігі ұсынып отырған схема бізге белгілі бір дәрежеде таныс. Бұрынғы бюджет ережесі бойынша барреліне 40-43 доллардан төмен мұнай кірістері федералды қазынаға түсетін. Ал жоғары болғанның бәрі Ұлттық әл-ауқат қорын толықтыруға кетті. Ең жақсы заманда оны көздің қарашығындай қадірлейтін, оның құрамында 13 триллион рубльге жуық ақша болатын, ол жаһандық катаклизмдер кезінде Ресей экономикасының тірегі бола алатын еді. 1 желтоқсандағы жағдай бойынша Қор 11,4 триллион рубльді құрады — ЖІӨ-нің 8,5%. Сонымен қатар, жыл бойы одан бюджет тапшылығын жабу үшін ақша ақырындап алынды. Үстіміздегі жылдың маусым айында өткен Санкт-Петербург халықаралық экономикалық форумында Антон Силуанов жыл соңына дейін қордан жұмсалатын шығын 3-4 триллион рубльді құрауы мүмкін екенін айтты.

Енді, шын мәнінде, Қаржы министрлігі ҰӘҚ құрудың дәл осындай «қысқартылған нұсқасын» ұсынады, тек барреліне 70 долларға дейін жоғары көтерілді. Дегенмен, бұл бюджеттік ереже емес, жаңартылған нұсқада шикізат саудасынан түсетін экспорттық кірісті бөлудің мүлде басқа принципі бар.

– Қаржы министрлігінің үкімет «подын» толықтыру туралы шешімін қалай түсінуге болады? – деп сұраймыз экономика ғылымдарының кандидаты, қаржы талдаушысы Михаил Беляев.

«Менің ойымша, бұл саяси бағытта», — деп жауап берді ол. — Қаржы министрлігі барреліне 70 доллар алды, бұл біздің ел үшін бұл біз жұмыс істей алатын ең төменгі баға екенін көрсетті …

Айтпақшы, Солтүстік теңіз Брент мұнайын немесе Ресейдің Орал мұнайын айтасыз ба?

— Әрине, Орал. Біз оны саудалаймыз және оның бағасы туралы айтып отырмыз. Ендеше, егер олар, мысалы, бұрынғы бюджеттік ережедегідей, 40 доллардан кесіп тастаса, Батысқа бұл деңгей біз үшін қолайлы деп белгі берер еді. Экономикалық тұрғыдан алғанда, бұл мұнай табыстарының қалай бөлінетіні бізді қызықтырмайды. Бюджеттен және одан әрі ұлттық экономикаға немесе ҰӘҚ арқылы — кез келген жағдайда, олар бірдей мақсаттарға жұмсалады. Бұл бөлуді экономиканы өзгерте алатын жаңалық деп қабылдауға болмайды.

— ФНБ ше? Болашақта катаклизм бола қалса, оны киелі сиырдай қастерлеу керек пе, әлде керісінше, инфрақұрылым мен технологияларды дамытуға инвестиция салу керек пе?

– Дүниежүзілік дағдарыстан, егер ол орын алса, «дәулеттің» ішінде жасырылған ресми ақша емес, толық жұмыс істейтін экономика қорғалады. Ақша нақты өндіріс механизмін жөндеу кезінде көмектеседі. Бірақ кез келген жақсы қалыптасқан механизмде «тесік» пайда болады, содан кейін олар қаржымен нүктелік түрде жабылады. Ал экономика әлсіз, тиімсіз болса, ақшаны үнемдеу мәселені шешпейді.

– Демек, ҰӘҚ жұмсау керек пе?

— Мен оны қалпына келтіру керек деп айтпаймын, резервтер мен қоймалар әрқашан пайдалы болады. Дегенмен, қаржының тиімді жұмсалуын бақылай отырып, отандық экономиканы дамытуға бағыттаған абзал. Сонда экономика сыртқы күйзелістерге төзімді болады және біз жақында айтқан «тұрақтылық аралына» ие боламыз. Ал әлемдік дағдарысқа сырттан қарауға шамамыз жетеді.