Түркия ресейлік тараптан газға 25%-дан астам жеңілдік алуға ниетті, деп хабарлайды Bloomberg Анкарадағы дереккөздерге сілтеме жасап, 9 желтоқсанда Ресей Федерациясынан делегация келеді деп күтілуде. «Мәміле түрік ұлттық валютасын нығайтуға көмектеседі, сонымен қатар елге энергия бағасының өсуін болдырмауға мүмкіндік береді», — деп атап өтті агенттік. Бұл Ресейге керек пе — Bloomberg мұндай сұрақты қоймайды. Біз оны отандық энергия нарығының сарапшыларына жолдауды жөн көрдік.
Агенттік түсіндіргендей, Түркия жеңілдіктің 2023 жылы барлық төлемдерге, сондай-ақ ретроспективті түрде 2022 жылы жасалған кейбір төлемдерге қолданылуын қалайды. Бұған дейін президент Ердоғанның баспасөз хатшысы Ибрагим Калыз Түркияның тек газ транзиттік еліне ғана емес, нарық қалыптасып жатқан аймаққа айналуы мүмкін екенін айтқан болатын. Ықтимал жеңілдік жағдайында Анкараның пайдасы сырттай көрінеді. Бірақ бұдан Мәскеу не ұтады?
Игорь Юшков, Ресей Федерациясы Үкіметі жанындағы Қаржы университетінің сарапшысы:
«Бұл жағдай Ресей үшін мүлдем тиімсіз. Нарықтағы басқа елдермен салыстырғанда Түркия біздің газды жарты бағаға сатып алады – бұл оның компанияларының Газпроммен келісім-шарттары мұнайды индексациялауды көздейтіндіктен. Яғни, олар мұнай құнына байланған. Олардың айтуынша, қазір газдың мың текше метрі шамамен 700 доллар тұрады, ал спот (айырбастау) келісім-шарттары бойынша 1,5 мың доллар шамасында. Түрік тарапының уәжі нанымсыз естіледі. Арзан энергия ресурстары бәсекелестік артықшылық туғызатындықтан экономиканы дамытуға, ұлттық валютаға пайдалы екені анық. Бірақ бәрібір, біз де дәл осылай айта аламыз: «Біз нашарлап жатырмыз, бізге қарсы орасан зор санкциялар салынды, ал мұнда сіз инфляция туралы айтып отырсыз. Ресейге сізден кем емес ақша керек».
Жеңілдік тек ресейлік газды сатып алудың жаңа, қосымша көлеміне қатысты болған жағдайда ғана ымыраға келуге болады. Бірақ қазір Түркияда бұл көлемді алатын тегін құбыр қуаты жоқ: «Түрік ағыны» да, «Көгілдір ағын» да толығымен жүктелген. Ресей газы — Анкара үшін ең жақсы нарық ұсынысы: СТГ қымбатырақ, әзербайжан газы спот бағасына байланысты. Ол, әрине, саяси аргументтерді қолданады, Ресей Федерациясы мен басқа елдер арасындағы саудадағы маңызды делдал рөліне сілтеме жасайды. Бірақ егер бұл шектен шығып кетсе, Ресей жеңілдік беріп қана қоймай, Түркияда газ хабын құру идеясынан бас тартуы мүмкін.
Артем Деев, AMarkets талдау бөлімінің басшысы:
«Анкара газ мәселесін әрқашан Ресейге қысым жасау құралы ретінде пайдаланып келеді. Ал енді бұл жеңілдік туралы ғана емес. Олар «Түрік ағыны» Газпромға еуропалық энергетика нарығында аз да болса қатысуын сақтауға мүмкіндік беретін жалғыз бағыт (Украина ГТС-ін қоспағанда) екенін түсінеді. Бұған қоса, халықаралық газ хабы боламын деген Түркия Ресейден газ мәселесінде адалдығы үшін біраз төлем талап етеді. Бұл жағдайда әсерлі жеңілдік түрінде. Бұл ескертуге өте ұқсас: «Егер сіз жарты жолда кездеспесеңіз, біз Ресей газын ЕО-ға тасымалдаудың жалғыз жолы ретінде «Түрік ағыны» толығымен жұмысын тоқтату үшін бәрін жасаймыз». Тек Анкара шикізатты басқа өндірушілерден көбірек сатып алып, Ресей Федерациясынан энергия импортын қысқартуға кіріседі. Сондықтан, бұл Ресей үшін қаржылық шығынға әкелсе де, оған жеңілдік берілетіні сөзсіз. Бұл жерде әлдеқайда маңызды міндеттер – бағытты сақтау және Түркиядағы газ құбырлары арқылы экспортты ұлғайту мүмкіндігі бар».
Сергей Пикин, Энергетиканы дамыту қорының директоры:
«Таза экономикалық тұрғыдан алғанда, бұл бізге қажет емес. Біз үшін Ресей газының бағасының Түркияға басқа көздерден жеткізіліммен бәсекеге қабілетті болып қалуы маңызды. Атап айтқанда, Иран мен Әзірбайжаннан. Айтпақшы, бұл құбырларға қарағанда априори қымбат тұратын СТГ-ға да қатысты. Демек, бұл жағдайда жеңілдік таза саяси сипатқа ие болады: Анкара өз астына «темірбетонды» оппортунистік аргументтердің тұтас кешенін әкелетіні сөзсіз. Түркияның Ресейдің әлемдегі қазіргі осал тұсынан пайда табуға тырысқаны анық. Ол біздің әртүрлі шикізаттарымызды экономикасы соншалықты энергияны қажет ететіндіктен емес, кейіннен жоғары бағамен қайта сату үшін сатып алу көлемін күрт арттырды. Мұнда және дизельдік отын, мазут, шикі мұнай және басқалары. Ал газға келетін болсақ, ол (мұнай сияқты) геосаяси сауданың қуатты құралына айналып, таза коммерциялық өнім болудан қалды».